Τα πρώιμα αντιστασιακά «κατορθώματα» των Κομμουνιστών

Με αφορμή την 28η Οκτωβρίου, η σφαγή της Δράμας και τα Ολοκαυτώματα Ανω και Κάτω Κερδύλιου, Αμπελόφυτου, Κυδωνιάς ,Κλειστού, και Μεσόβουνου τον Οκτώβριο του 1941

του Σπύρου Χατζάρα


Η Σοβιετική Ένωση δέχτηκε επίθεση από τη Γερμανία στις 22 του Ιούνη 1941, και 8 ημέρες μετά 6η Ολομέλεια της ΝΚΕ του ΚΚΕ, (1-3 /7/ 1941), προσδιόρισε με σαφήνεια ότι το άμεσο και επιτακτικό καθήκον για το Κόμμα, το λαό και τις οργανώσεις του, ήταν η καθημερινή υποστήριξη και υπεράσπιση της Σοβιετικής Ενωσης.

Αμέσως το Μακεδονικό Γραφείο του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ έδωσε γραμμή για συγκρότηση ανταρτικών ομάδων. Στις 10 του Ιουλίου συγκροτήθηκε η πρώτη ομάδα ανταρτών στην ηπειρωτική Ελλάδα, με την κωδική ονομασία «Αθανάσιος Διάκος» που δραστηριοποιήθηκε για την υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης, στον ορεινό όγκο των Κρουσσίων ,του νομού Κιλκίς, με στήριξη από τους κομμουνιστές στα χωριά Αμπελόφυτο, Κυδωνιά και Κλειστό . Στελέχη της ομάδας ήταν ο Βασίλης Πετρίδης, από το Κλειστό, που ορίστηκε στρατιωτικός υπεύθυνος, ο Παύλος Κοτσαλίδης, από την Κυδωνιά, που ήταν ο πολιτικός κομισάριος και ο Μελίτης Αθανασιάδης, από το Κλειστό, υπεύθυνος εφοδιασμού .

Στη Θεσσαλονίκη υπήρχε από τις 15 Μαΐου, η μετωπική οργάνωση «Ελευθερία», με γραμματέα τον Π. Μπάρμπα, τις οποίας την ίδρυση αποφάσισαν οι Απόστολος Τζανής (μέλος του ΓΠ Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης), Γιάννης Πασαλίδης (μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος), Σίμος Κερασίδης (μέλος του ΓΠ Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης), Θανάσης Φείδας (μέλος του Αγροτικού Κόμματος), Γιάννης Ευθυμιάδης (μέλος της Δημοκρατικής Ενωσης), και Δημήτρης Ψαρρός ,(απότακτος συνταγματάρχης, που είχε εμπορικές αντιπροσωπείες).
Η «Ελευθερία» ίδρυσε τον Ιούλιο ανταρτικές «δεκαρχίες» στην ύπαιθρο.
Μια τέτοια δρούσε στο χωρίο Μεσόβουνο της Κοζάνης που την καθοδηγούσαν ενας δημοδιδάσκαλος ονόματι Χατζητάσσος και κάποιος «αχτιδικός», Βασίλης Τσουκαλίδης, καθοδηγητής της Εορδαίας, και είχε αναλάβει τη νυχτερινή περιφρούρηση του χωριού, ενώ έκανε και μια αποτυχημένη απόπειρα σαμποτάζ κατά της σιδηροδρομικής γραμμής στο Μουχαρέμ Χαν.

Στην Ανατολική Μακεδονία, στην ανατολική πλευρά του Στρυμόνα που βρισκόταν υπό βουλγαρική κατοχή, είχε δημιουργηθεί η «Φιλική Εταιρεία» .
Στην περιοχή της Νιγρίτας δρούσε ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, που την καθοδηγούσε ένας κομμουνιστής δάσκαλάκος, ο Θανάσης Γκένιος (Λασάνη) με υπαρχηγό τον Περικλή Σταματόπουλο. 
 
 Στις αρχές Σεπτεμβρίου οι αντάρτες του Οδυσσέα Ανδρούτσου αφόπλισαν τους σταθμούς χωροφυλακής στα χωριά Ευκαρπία και Μαυροθάλασσα και στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 αφόπλισαν το σταθμό της χωροφυλακής στη Δάφνη, της Νιγρίτας και σκότωσαν κάποιους μεμονωμένους γερμανούς. Η δράση της ομάδας περιγράφεται σε επίσημη ανακοίνωση της γερμανική διοίκηση της Θεσσαλονίκης. (που εκδόθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1941). «Εις τα βουνά του Στρυμόνος δρα από εβδομάδων μία κομμουνιστική συμμορία απαρτιζόμενη από κατοίκους των πέριξ χωρίων και επιδιδόμενη εις την ληστείαν των πλουσίων χωρικών της περιοχής όπως προσποριστεί χρηματικά μέσα, τη σύλληψιν Ελλήνων αστυνομικών προς αφαίρεση των όπλων των και δι' αυτών τον φόνον Γερμανών στρατιωτών... Περί τα τέλη Σεπτεμβρίου εδολοφονήθησαν εις θέσιν Λαχανά 2 Γερμανοί στρατιώται και προ ημερών εγένετο απόπειρα εναντίον του γερμανικού στρατού, με αποτέλεσμα το φόνο δύο Γερμανών ναυτών και τον βαρύ τραυματισμόν ενός άλλου εις Καλόκαστρον».

Παράλληλα, με εντολή του Γραφείου Ανατολικής Μακεδονίας που είχε έδρα στις Σέρρες, στα μέσα Ιούλη ανέβηκαν στα Όρη Λεκάνης 70 αντάρτες με αρχηγό τον Μιχάλη Γεωργιάδη (Σπάρτακο) από το Νικηφόρο και υπαρχηγό τον Πέτρο Παστουρματζή (Κίτσο) από τη Δράμα. Επικεφαλής της προετοιμασίας για την εξέγερση ήταν το μέλος του Μακεδονικού Γραφείου Παντελή Χαμαλίδη που απειλούσε με εκτέλεση όποιον διαφωνούσε. 
 Συσκέψεις για την επανάσταση έγιναν στο Δοξάτο, τη Χωριστή, τη Προσοτσάνη, και τον Άγιο Αθανάσιο. Η τελική απόφαση ελήφθη στις 15 Σεπτέμβριου στην Ηλιοκώμη. Τη νύχτα της 28ης προς τη 29η του Σεπτέμβρη οι κομμουνιστές εκτέλεσαν τους διορισμένους Βούλγαρους κοινοτάρχες, χτύπησαν τα αστυνομικά τμήματα και πυρπόλησαν το εργοστάσιο ηλεκτροφωτισμού της Δράμας.
Οι Βούλγαροι, κινητοποίησαν αστραπιαία ισχυρές δυνάμεις και πάνω από 3.000 Δραμινοί σκοτώθηκαν για να υπερασπιστούν τη Σοβιετική Ένωση.
Μεταξύ αυτών και οι «συνδιοργανωτές» της εξέγερσης Mιχάλης Γεωργιάδης (γέρο-Σπάρτακος), Xρήστος Kαλαϊτζίδης ή Kαγιάς, Hλίας Kαραγιαννίδης, Aργύρης Kρόκος, Θόδωρος Mαυρομάτης (Δράκος), Xαράλαμπος Nικολαΐδης, οι Πέτρος και Γιάννης Παστουρματζής, Bαγγέλης Παπαχρήστου.
Οι βούλγαροι, κυνηγώντας τους «επαναστάτες» εκτέλεσαν 97 άνδρες την 1η Οκτωβρίου στο χωριό Κορμίστα. Πάνω στο Παγγαίο ήγαν αναπτυχθεί δυο βουλγαρικά τάγματα. Οι καθοδηγητές της εξέγερσης , που δεν έπαθαν τίποτα, αποφάσισαν για ασφάλεια να φύγουν από τη Μυρίνη Σερρών, για τη γερμανοκρατούμενη Ελλάδα. Περπατώντας στο Παγγαίο, έπεσαν έξω από την Παλαιοκώμη, πάνω στους «αδελφούς βουλγάρους» στις 6 Οκτωβρίου, οι οποίοι εκτέλεσαν τους Παρασκευά Μπάρμπα, (γραμματέα του Γραφείου Ανατ. Μακεδονίας - Θράκης (ψευδώνυμο Δράκος, ναυτικός από το Βόλο), τον σλαβομακεδόνα δασκαλάκο Αποστόλη Τζανή από το χωριό Κλινές του Νομού Φλώρινας, (μέλος του Γραφείου Ανατ. Μακεδονίας – Θράκης) , τον Μωυσή Πασχαλίδης, της ΟΚΝΕ , τους αδελφούς Μαζαράκης από το χωριό Ηλιοκώμη, και άλλους τρείς που τους συνόδευαν.

Στις 10 Οκτωβρίου 1941 ο κομμουνιστής Δημήτριος Κίκηρας, ένας κάτοικος των Κάτω Κερδυλίων του νομού Σερρών, (κοντά στις ακτές του Στρυμονικού Κόλπου) , προσπάθησε να ληστέψει λίγο έξω από τα Άνω Κερδύλια τον καλόγερο Γρηγόριο Καρακαλινό, από το μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου, προκειμένου να αγοράσει τρόφιμα για τους αντάρτες, αλλά τελικά σκότωσε το βοηθό του καλόγερου, και ο ίδιος τραυματίστηκε και διέφυγε. Την επομένη και αφού ο καλόγερος κατήγγειλε το γεγονός, ο Κίκηρας συνελήφθη στο σπίτι ενός γιατρού στην Ευκαρπία. Κατά την ανάκριση έδωσε τα ονόματα των ανταρτών που καταγόταν από τα Ανω και Κάτω Κερδύλια καθώς και τα ονόματα όσων τους τροφοδοτούσαν.
Στις 12 Οκτωβρίου 1941, το 382ο Σύνταγμα Πεζικού της Βέρμαχτ ερεύνησε το Ανω και Κάτω Κερδύλιο, συγκέντρωσε και ανέκρινε τους κατοίκους και αναζήτησε όσους είχε κατονομάσει ο Κίκηρας. Κατά τη διάρκεια των ερευνών εκτέλεσαν ένα άτομο στο Κάτω Κερδύλιο, και πυρπόλησαν τα σπίτια των καταζητούμενων. Στις 16 Οκτωβρίου 1941 η Βέρμαχτ έκανε επιδρομή στα χωριά Ζερβοχώρι, Δάφνη και Σιτοχώρι και κατέστρεψε 20 σπίτια και 2 αχυρώνες, και εκτέλεσε 4 για κατοχή όπλων.
Στις 17 Οκτωβρίου 1941, δύο λόχοι Σκαπανέων της Βέρμαχτ περικύκλωσαν τα Άνω και τα Κάτω Κερδύλια και εκτέλεσαν 230 άρρενες κατοίκους 16-60 ετών και έκαψαν τα σπίτια εκτός από τις εκκλησίες.

Παράλληλα στο Κιλκίς, ο «Αθανάσιος Διάκος» ανατίναξε στις 14 Σεπτεμβρίου 1941 τη σιδηροδρομική γέφυρα Μουριών Κιλκίς, της γραμμής Θεσσαλονίκης – Αλεξανδρουπόλεως, και στις 22 Σεπτέμβρη έστησε ενέδρα στο 62ο χλμ του δρόμου Θεσσαλονίκης – Σερρών σε γερμανικό φορτηγό, και σκότωσε δύο Γερμανούς. Στις 25 Οκτωβρίου του 1941 ημέρα Σάββατο, οι Γερμανοί εισέβαλαν ταυτόχρονα στο Αμπελόφυτο, την Κυδωνιά και το Κλειστό , έκαψαν τα σπίτια και εκτέλεσαν 96. Μεταξύ αυτών ήταν και οι κομμουνιστές Βασίλης Πετρίδης, και Παύλος Κοτσαλίδης.

Στο χωριό Μεσόβουνο του νομού Κοζάνης, η «δεκαρχία» του ΚΚΕ για να υπερασπιστεί την Σοβ.Ενωση εκτέλεσε τον πρόεδρο της Κοινότητας, έπιασε όμηρους 11 χωροφύλακες και προκάλεσε την καταστροφή των χωριού και την εκτέλεση 165 ανδρών. Οι Γερμανικές αρχές κατοχής αποφάσισαν την απομάκρυνση του «Μεταξικού» Κοινοτάρχη και του Κοινοτικού Συμβουλίου του Μεσόβουνου που σύμφωνα με την προπολεμική απογραφή πληθυσμού είχε 1.171 άτομα,από τριμελή επιτροπή, από τους Παύλο Κωνσταντινίδη ως προέδρου, και τους Λεων. Αϊβατζίδη και Ευσταθίο Παπαδοπούλο, ως μελών της επιτροπής. Στο Μεσόβουνο υπήρχε αποθήκη του στρατού που μετά την συνθηκολόγηση λεηλατήθηκε και τα όπλα και τα πυρομαχικά βρίσκονταν χέρια του ΚΚΕ.
Στα τέλη του Σεπτεμβρίου έφτασαν στο χωριό οι 5 κομμουνιστές που είχαν εκτοπιστεί στην Ανάφη και συγκρότησαν την Κομματική οργάνωση του χωριού. Το πρωί της 10ης Οκτωβρίου 1941, απόσπασμα της χωροφυλακής συνοδευόμενο από 2 γερμανούς υπαξιωματικούς έφθασε στο χωριό αναζητώντας 11 «σεσημασμένους κομμουνιστές» και έκανε έρευνα για κρυμμένα όπλα.
Οι καταζητούμενοι όμως είχαν ειδοποιηθεί και είχαν φύγει . Το ίδιο βράδυ, ο διορισμένος κοινοτάρχης Κωνσταντινίδης δολοφονήθηκε μετά από απόφαση της κομματικής Οργάνωσης στη πλατεία του χωριού, «διά περιστρόφου», από τον «παλαίμαχο κομμουνιστή», Κώστα Ιγνατιάδη.
 Ο καθοδηγητής Εορδαίας, Βασίλης Τσουκαλίδης, που επέζησε και του εμφυλίου, ισχυρίζεται στις αναμνήσεις του ότι ο ίδιος είχε εισηγηθεί μονάχα την απαγωγή του, αλλά οι ντόπιοι κομμουνιστές έδρασαν, «όπως αυτοί ήθελαν». Στις 11 Οκτωβρίου, απόσπασμα χωροφυλακής μ' επικεφαλής τον ενωμοτάρχη Ζαφειράκη πήγε στο χωριό για να διενεργήσει ανακρίσεις, για το φόνο, και οι κομμουνιστές τους συνέλαβαν, και βγήκαν στο βουνό υπό την καθδήγηση του καπετάν δασκαλάκου. Στις 12 Οκτωβρίου, ο κοινοτάρχης του γειτονικού χωριού Κομνηνά, πέτυχε την απόλυση όλων των ομήρων, πλην του ενωμοτάρχη. Σχετική εντολή στην τοπική οργάνωση του ΚΚΕ, υποστηρίζει ότι είχε δώσει και ο «αχτιδικός» Τσουκαλίδης.
Στις 14 Οκτωβρίου, γερμανικό απόσπασμα 100 περίπου οπλιτών, πήγε στο Μεσόβουνο, και βρήκαν σε μια καλύβα εκτός του χωριού, 6 κιβώτια πλήρη πυρομαχικών τυφεκίων Μάνλιχερ, και εκτέλεσαν τον 19χρονο κομμουνιστή Θεόδωρο Ακριτίδη που οπλοφορούσε. Οι «αντάρτες κομμουνιστές» άφησαν ελεύθερο τον ενωμοτάρχη και έφυγαν προς τη Ναόυσα.
Στις 23 Οκτωβρίου, οι Γερμανοί επέστρεψαν. Έκαψαν το χωριό και εκτέλεσαν 165. Μεταξύ των εκτελεσθέντων, δεν ήσαν ο βουλγαροκομμουνιστής δημοδιδάσκαλος Χατζητάσσος, και ο δολοφόνος του Κοινοτάρχη Μεσόβουνου Ιγνατιάδης που προκάλεσαν τη σφαγή.

Μετά τα ολοκαυτώματα της Δράμας, του Ανω και Κάτω Κερδύλιου, στο Αμπελόφυτο, την Κυδωνιά ,το Κλειστό, και το Μεσόβουνο, η επαναστατική αιμοραγία σταμάτησε, γιατί η ΝΚΕ , στην 7η Ολομέλεια,  έστειλε στη Θεσσαλονίκη τη Χρύσα Χατζηβασιλείου με εντολή να ελέγξει την κατάσταση, «να σταματήσουν οι παρακινδυνευμένες ενέργειες», και να αναστείλει πλήρως την ένοπλη δράση στη περιοχή της Μακεδονίας.

Για αυτές τις προβοκατόρικες και τυχοδιωκτικές ενέργειες, που προκάλεσαν τα διαδοχικά ολοκαυτώματα , 3593 θανάτους και την καταστροφή 7 χωριών, δεν θα ακούσετε καμιά αυτοκριτικήουτε από τους κομμουνιστες ούτε από τους αριστερούς πατριώτες».

 Θα διαβάσετε για τις «αγνές προθέσεις των Ελλήνων, κομμουνιστών», «που πήραν τα όπλα κατά των κατοχικών αρχών», θα διαβάσετε ,για τις «ελληνικές δωσιλογικές αρχές», που φταίνε πάντα, και θα μάθετε ότι «οι χιτλερικοί, μαζί με τους ντόπιους συνεργάτες τους, την πλουτοκρατία και τις ηγεσίες των κομμάτων της, βρήκαν απέναντί τους την ένοπλη αντίσταση του ελληνικού λαού», και ότι , «οι πρώτες εκδηλώσεις της ένοπλης πάλης» σημειώθηκαν στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.
Θα μάθετε και για το ΕΑΜ και για την πολιτική των συμμάχων.
Ο τυχοδιωκτισμός και η εγκληματική ανευθυνότητα γίνονται λαϊκές εξεγέρσεις.

ΥΓ. Και αυτά έγιναν πριν φθάσουν οι αγγλικές λίρες και πριν βγει ο Αρης για να αγοράσει πατάτες στη Λαμία με τις λίρες της SOE.