14 Σεπτεμβρίου 1944. Η εκεχειρία στον Μελιγαλά

Ο ΕΛΑΣ επιτέθηκε στο Κοπανάκι στις 12 Σεπτεμβρίου 1944. Η επίθεση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ κατά του Μελιγαλά, εκδηλώθηκε στις 5.30 το πρωί της 13ης Σεπτεμβρίου 1944, με την τακτική του αιφνιδιασμού, προσέκρουσε στο ναρκοπέδιο που αγνοούσαν, γιατί είχε δημιουργηθεί μόλις την προηγούμενη νύχτα. 
Αφού απέτυχε ο αιφνιδιασμός, η επίθεση συνεχίστηκε χωρίς πρόοδο και επιτυχία έως το απόγευμα της 14ης , οπότε και ανακόπηκε λόγω έλλειψης πυρομαχικών, διότι οι αντάρτες πυροβολούσαν στον γάμο του Καραγκιόζη και αγνοούσαν την αλφαβήτα κάθε φαντάρου. Τον έλεγχο πυρός.
Ο εγγλέζος αλλά ιουδαίος λοχαγός Ντέιβιντ Γκίμπσον της FORCE 133 και ο ελληνοαμερικανός Τζον Φατσέας εμφανίστηκαν στον Μελιγαλά αργά απόγευμα της 14ης Σεπτεμβρίου, και επέβαλαν μια άτυπη εκεχειρία.
Πέρασαν μέσα στην πόλη, «για να πείσουν τους αμυνόμενους να σταματήσουν την αιματοχυσία, να παραδοθούν στον ΕΛΑΣ και να περιμένουν να κριθούν από την Κυβέρνηση».
Οι Ελασίτες αποδέχτηκαν την εκεχειρία λόγω της έλλειψης πυρομαχικών και επειδή από την πλευρά τους περίμεναν την άφιξη του Βελουχιώτη με το 11ο Σύνταγμα.
Η «συμμαχική αποστολή», ο Γκίμπσον με τον Φατσέα, (ο οποίος έκανε τις διαπραγματεύσεις και με το τάγμα της Σπάρτης στον Μυστρά, και μετέφερε  τις προτάσεις για παράδοση στον Περρωτή στην Καλαμάτα), μπήκαν στον Μελιγαλά, και συναντήθηκαν το βράδυ της 14ης Σεπτεμβρίου 1944,στο σπίτι του Γ. Θεοφιλόπουλου με τους επικεφαλής των αμυνόμενων που αποτελούσαν την άτυπη Πολιτική Επιτροπή του Μελιγαλά , την οποία αποτελούσαν ο Περικλής Μπούτος, ο Λυκούργος Λαντζούνης, ο γιατρός Γρηγόριος Μπερσής, ο πρόεδρος της Κοινότητας Άλκιβιάδης Παπαδόπουλος, και ο φιλο-εαμίτης δικηγόρος Δημήτριος Αργιανάς. Σε αυτούς προστέθηκαν οι «πρόσφυγες» της Καλαμάτας, ο Νομάρχης Περρωτής, και ο διοικητής της Χωροφυλακής, και ο διοικητής και ο υποδιοικητής του Τάγματος. Από αυτούς επέζησαν οι Παπδόπουλος , Καζάκος και Αργιανάς.
Ο Διονύσης Παπαδόπουλος , που δέχθηκε να παραδοθεί, και αφού ανακρίθηκε από τους Ελασίτες παρουσία του λοχαγού Γκίμπσον αφέθηκε ελεύθερος, είναι ο δημιουργός της παραχάραξης των γεγονότων από την πλευρά των αμυνομένων. Ο Δ. Παπαδόπουλος, που εμφανιζόταν σαν φανατικός αντικομουνιστής, υπηρετούσε το 1944 στο πρώτο εθελοντικό τάγμα Χωροφυλακής Σπάρτης και από τις 9 Μαΐου ανέλαβε διοικητής του πρότυπου Εθελοντικού Τάγματος Χωροφυλακής Γυθείου , μέχρι τις 8 Αυγούστου 1944, όταν με εντολή του Παπαδόγγονα από την Τρίπολη, παρέδωσε τη διοίκηση και μετακινήθηκε στην Καλαμάτα. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, ενώ πια ήταν γνωστή, (από τις 26 Αυγούστου), η αποχώρηση των Γερμανών, τοποθετήθηκε με εντολή Παπαδόγγονα ως υπέρ-διοικητής των ταγμάτων Μελιγαλά και Γαργαλιάνων, και πήρε μαζί του στον Μελιγαλά, και τον «διπλοκαλαμά» λοχαγό Φώτη Παπαδόπουλο που είχε λιποτακτήσει πριν από 15 ημέρες από 9ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, και τον έχρισε διοικητή του 2ου λόχου.
Ως διοικητής, ο Παπαδόπουλος, ήταν ο βασικός υπεύθυνος για ότι έγινε στην Καλαμάτα, τον Μελιγαλά και τους Γαργαλιάνους, δηλαδή στον χώρο ευθύνης του, και κυρίως για την έλλειψη ενιαίου αμυντικού σχεδιασμού.

 Την ίδια ημέρα, ανήμερα του Σταυρού,  το ΤΑ Αγρινίου μετά από διαπραγματεύσεις, παραδόθηκε στο 2/39  Σύνταγμα του ΕΛΑΣ , που εισήλθε αμαχητί στο Αγρίνιο.

 Την ώρα που κορυφωνόταν το δράμα στον Μελιγαλά, η 3η ορεινή Ταξιαρχία , εξαπέλυε την επίθεση στο Ρίμινι, τη νύχτα της 14ης προς 15η Σεπτεμβρίου 1944.

Μετά τα αιματηρά γεγονότα στον Πύργο ο Αμερικανός στην καταγωγή, καθηγητής αρχαίας ελληνικής ιστορίας στην Οξφόρδη, και φίλος του εβραιοσουηδού Άξελ Πέρσον, που ήταν επικεφαλής τους Ερυθρού Σταυρού στην Τρίπολη , Άντονι Άντριους, που ηταν ταγματάρχης της SoE αναφορά του στις 14 Σεπτεμβρίου κάλυψε τον ΕΛΑΣ/ΚΚΕ για τα γεγονότα του Πύργου και απαντούσε στις διαμαρτυρίες των «εθνικοφρόνων» προς την κυβέρνηση γράφοντας ότι, «τα γεγονότα ήσαν λιγότερο αποτρόπαια από ότι λεγόταν, και ότι οι «λίγοι επιζώντες από τα Τάγματα Ασφαλείας εκτελέστηκαν μαζί με 55 πολίτες, ότι πολλά σπίτια κάηκαν, και ότι επικρατούσε πανικός στην Αμαλιάδα και σε άλλες πόλεις».