Ο Μεταξάς είπε: «Προ είκοσι ημερών ένας ύπουλος και δόλιος εχθρός μας επετέθη, χωρίς καμίαν αιτίαν, με μόνον σκοπόν να μας αρπάσει ότι πολυτιμότερον έχωμεν, εκείνο που δίδει αξίαν στην ζωήν μας: την ελευθερίαν μας, την εθνική μας ανεξαρτησίαν και την τιμήν μας. Ολόκληρος η Ελλάς εσηκώθηκε σαν ένας άνθρωπος σαν μια μάζα συμπαγής, και εις την έκκλησιν του Βασιλέως έλαβε τα όπλα. Σκληροί αγώνες διεξήχθησαν ευθύς εξ αρχής και την πρώτην κρούσιν υπέστη η στρατιά μας της Ηπείρου, της οποίας η σθεναρά αντίστασις εκάλυψε την επιστράτευσιν και την συγκέντρωσιν των πολεμικών μας δυνάμεων».
(Η αναφορά αυτή του Μεταξά έχει ιδιαίτερη σημασία διότι ως υπουργός αμύνης διαπίστωνε ότι ο Κατσιμητρος «εκάλυψε την επιστράτευσιν και την συγκέντρωσιν των πολεμικών μας δυνάμεων», δηλαδή έκανε αυτό που του ζητούσαν τα… σχέδια, και έκλεισε το ζήτημα της απειθαρχίας του που προφανώς υποκινούσε ο Διαγγελέας). « Έκτοτε και εφ΄ όσον συνεκεντρούτο ο στρατός μας, και μετά την συγκέντρωσιν του, αι επιτυχίαι και αι νίκαι διαδέχωνται αλλήλας. Στρατός, αεροπορία, ναυτικόν αμμίλωνται εις ανδρείαν και ανταγωνίζονται εις ανδραγαθήματα που δοξάζουν εσαεί το Ελληνικόν όνομα. Εκ μέρους ολοκλήρου του Έθνους, εκφράζω την βαθυτάτην μου ευγνωμοσύνην εις τον θρυλικόν μας στρατόν, εις την ηρωικήν μας αεροπορίαν, εις το αδάμαστον ναυτικόν μας δια τας ενδόξους σελίδας που προσθέτουν εις την χιλιάδων ετών Ιστορίαν μας.
Αποτίω επίσης φόρον τιμής στους κατοίκους των πόλεων και των χωρίων, οι οποίοι με θάρρος και μεγαλοψυχίαν υπέστησαν τους βομβαρδισμούς του Εχθρού. Αι μάχαι υπήρξαν σκληραί και αδιάκοποι καθ΄όλας αυτάς τας ημέρας και κατέληξαν, μετά την πτώσιν του ορεινού προπυργίου της Μοράβας, εις την κατάληψιν, που έλαβε χώραν σήμερον, της Κορυτσάς και εις την φυγήν του εχθρού καθ΄όλον το μέτωπον της δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου.
Όταν ο Ιταλός δικτάτωρ απήγγελε τον τελευταίον του λόγον, τον τόσον γεμάτον από χολήν και οργήν κατά της Ελλάδος, δεν εφαντάζετο βεβαίως ότι ο Ελληνικός στρατός θα του έδιδε τόσον ταχείαν απάντησιν. Μετά την απάντησιν ταύτην, την οποίαν δεν θα λησμονήσει ποτέ, δεν έχω παρά ολίγας λέξεις να είπω.
Ο κ. Μουσσολίνι ο οποίος με την θέλησιν του να υποδουλώσει την Ελλάδα επροκάλεσε κατ΄αυτού το μίσος του Ελληνικού λαού , έθεσεν ως σκοπόν του πολέμου που ανέλαβεν η Φασιστική Ιταλία την εξόντωσιν της Ελλάδος. Τον διαβεβαιούμεν ότι είμαστε αποφασισμένοι να μην αφίσωμεν να εξοντωθώμεν, ότι είμαστε αποφασισμένοι να μείνωμεν έθνος ισχυρόν και ανεξάρτητον.
Ποίαι θα είναι αι συνέπειαι της νίκης μας δια την Ιταλίαν, ας το κρίνει ο Ιταλικός λαός όταν μιαν ημέραν κανονίσει τους λογαριασμούς του με τον δικτάτορα του. Και τώρα ημείς, έλληνες, άνδρες, γυναίκες, παιδιά, επιστρατευμένοι και μη, ας σφίξωμεν τα δόντια και τους γρόνθους, ας χαλυβδώσωμεν τας ψυχάς μας, ας αγωνισθώμεν με όλην την λύσσαν που προκαλεί αυτή η ανίερος, αυτή η αισχρά επίθεσις εναντίον μας. Αγωνιζόμεθα όχι μόνον δια την ύπαρξιν μας, αλλά και για τους άλλους Βαλκανικούς λαούς και για την απελευθέρωσιν της Αλβανίας. Αγωνιζόμεθα δι΄ αγαθά των οποίων η σπουδαιότης, ξεπερνά τα συνορα μας και τα όρια της Βαλκανικής και εκτείνεται εις ολόκληρον την Ανθρωπότητα. Οφείλομεν να ευχαριστώμεν τον Θεόν, διότι η Πρόνοια του έθεσε και πάλιν την Ελλάδα πρωτοπόρον ενός τόσον ευγενούς Αγώνος».
Την ίδα ημέρα, ο Μουσολίνι απάντησε στο τηλεγράφημα του Χίτλερ στο οποίο τον κατηγορούσε ότι Εκείνος έφταιγε επειδή δεν άφησε τους Βουλγάρους να επιτεθούν στην Ελλάδα, και ότι τον πρόδωσαν οι Αλβανοί που λιποτάκτησαν.
Στο τηλεγράφημα του Μουσολίνι αναφερόντουσαν για πρώτη φορά και οι «παραχωρήσεις» στον λιμένα της Θεσσαλονίκης προς τη Γιουγκοσλαβία, που ήταν ιταλική πρόταση.
Από το τηλεγράφημα του Μουσολίνι αποδεικνύεται και η πλαστότητα της δήθεν ομιλίας Μεταξά στους εκδότες των εφημερίδων στην οποία υποτίθεται ότι αναφέρθηκε σε παραχωρήσεις . «Συγχρόνως όμως μου εδόθη να εννοήσω ότι η ένταξις εις την Νέαν Τάξιν προϋποθέτει προκαταρκτικήν άρσιν όλων των παλαιών διαφορών με τους γείτονάς μας, και ναι μεν αυτό θα συνεπήγετο φυσικά θυσίας τινάς διά την Ελλάδα, αλλά αι θυσίαι θα έπρεπε να θεωρηθούν απολύτως ασήμαντοι εμπρός εις τα οικονομικά και άλλα πλεονεκτήματα τα οποία θα είχεν διά την Ελλάδα ή Νέα Τάξις εις την Ευρώπην και εις την Βαλκανικήν. Όταν επέμεινα να κατατοπισθώ, πόσον επί τέλους θα μπορουσε να είναι αύτο το έλάχιστον τελικώς, μάς εδόθη να καταλάβωμεν ότι τούτο συνίστατο εις μερικάς ικανοποιήσεις προς την Ιταλίαν δυτικώς μέχρι Πρεβέζης, ίσως και προς την Βουλγαρίαν ανατολικώς μέχρι Δεδεαγάτς».
Η Γερμανική πολιτική δεν προέβλεπε ικανοποίηση του Βουλγαρικού αλυτρωτισμού τον Οκτώβριο του 1940. Η Γερμανική πολιτική μετεβλήθη μετά τη δολοφονία του Μεταξά.
Η Επιστολή του Μουσολίνι είναι η εξής:
22 Νοεμβρίου 1940-ΧΙΧ Φύρερ, Λυπάμαι που η επιστολή μου της 19ης Οκτωβρίου δεν έφθασε εγκαίρως, ώστε να σας δοθεί η ευκαιρία να εκφράσετε την άποψή σας σχετικά με τη ενέργεια που είχε σχεδιασθεί κατά της Ελλάδος – άποψη, την οποία θα είχα ακολουθήσει πιστά, όπως και σε άλλες περιστάσεις. Η πορεία των ιταλικών δυνάμεων μέσα στην Ελλάδα, ύστερα από γρήγορη και ευοίωνη έναρξη, ανακόπηκε, πράγμα που επέτρεψε στις ελληνικές δυνάμεις να αναλάβουν την πρωτοβουλία. Αυτό οφείλεται κυρίως σε τρεις λόγους: α. Την κακοκαιρία, που λόγω ραγδαίων βροχών σταμάτησε την προέλαση των μηχανοκινήτων φαλάγγων. Μια τεθωρακισμένη μεραρχία, για παράδειγμα, κυριολεκτικά βυθίστηκε στη λάσπη. β. Τη στάση της Βουλγαρίας, που επέτρεψε στους Έλληνες να αποσύρουν οκτώ μεραρχίες που είχαν στη Θράκη και που ήλθαν σε ενίσχυση εκείνων που ήδη μας αντιμετώπιζαν. γ. Την ολοκληρωτική σχεδόν λιποταξία των αλβανικών δυνάμεων, οι οποίες στασίασαν εναντίον των μονάδων μας. Μία μόνη από τις μεραρχίες μας αναγκάσθηκε να αφοπλίσει 6.000 Αλβανούς και να τους στείλει στα μετόπισθεν. Αυτά ανήκουν στο παρελθόν και δεν πρέπει να αποτελέσουν λόγους ανησυχίας, αν και πλήρως αντιλαμβάνομαι ότι αυτές οι εξελίξεις πιθανόν να προκάλεσαν δυσμενείς αντικτύπους. Ήδη η Ιταλία ετοιμάζει τριάντα μεραρχίες, με τις οποίες κυριολεκτικά θα κατακλύσει την Ελλάδα. Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για τους βομβαρδισμούς των νοτίων ιταλικών πόλεων, οι οποίοι προκαλούν μικρές ζημιές. Θα ήθελα να φέρω την προσοχή σας σε δύο θέματα: ΙΣΠΑΝΙΑ. Το ισπανικό «ατού» μπορεί να παιχθεί. Είμαι διατεθειμένος να συναντήσω τον Φράνκο, ώστε να εξασκήσω την απαραίτητη πίεση για να πετύχω την είσοδό του στη σύρραξη. ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ. Το «ατού» αυτό σήμερα είναι ακόμη σπουδαιότερο. Είμαι πρόθυμος να εγγυηθώ τα σημερινά σύνορα και να παραχωρήσω τη Θεσσαλονίκη στη Γιουγκοσλαβία, με τους εξής όρους: α) ότι η Γιουγκοσλαβία θέλει να προσχωρήσει στο Τριμερές Σύμφωνο, β) ότι θα παροπλίσει την Αδριατική, και γ) ότι η επέμβασή της θα κανονισθεί έτσι ώστε οι γιουγκοσλαβικές δυνάμεις να συμμετάσχουν στον αγώνα μόνον αφού η Ελλάδα πάρει το πρώτο μαστίγωμα αποκλειστικά από τους Ιταλούς. Είμαι σύμφωνος από τώρα στις ανωτέρω κατευθύνσεις και σε οποιαδήποτε ενέργεια που θα θεωρείτε απαραίτητη για πραγματοποίησή τους. Θεωρώ αναγκαίο, υπό τις παρούσες συνθήκες, την ένταση της συνεργασίας των εναερίων όπλων μας. Και εγώ πέρασα τη μαύρη μου εβδομάδα, αλλά το χειρότερο πέρασε. Η εσωτερική κατάσταση της Αγγλίας, όπως προκύπτει από πληροφορίες που πήραμε, φαίνεται πράγματι σοβαρή, χωρίς να αποκλείεται η πιθανότητα της καταρρεύσεως. Δεχθείτε, Φύρερ, τους χαιρετισμούς μου.
ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ»
Με το πρώτο φως της 22ας Νοεµβρίου 1940 ,οι µεραρχίες του Γ΄ Σ.Σ. συνέχισαν την επιθετική τους κίνηση. Το απόσπασμα του Διοικητή Πεζικού της IX Μεραρχίας συνταγματάρχη Ιωάννη Μπεγέτη , που το αποτελούσαν το 65ο Σύνταγμα Πεζικού ενισχυμένο με τα Ι/53 και Ι/27 Τάγματα Πεζικού, επιτέθηκε καταλαµβάνοντας τα υψώµατα νότια του χωριού Ντρένοβο και προώθησε περιπόλους προς την πόλη της Κορυτσάς. Η XV Μεραρχία κατέλαβε τη διάβαση Τσαγκόνι και την κορυφή του Ιβάν, όπου και εγκαταστάθηκε αµυντικά και προώθησε τµήµατά της στα χωριά Σβέζντα, Λεζίστα και Πούστετς.
Οι ιταλικές οπισθοφυλακές που είχαν αποµείνει αντιµετωπίστηκαν χωρίς δυσκολία από την IX Μεραρχία.
Στις 15.00 το απόσπασμα Μπεγέτη κατέλαβε την Μπόριγια. Στην Κορυτσά οι Ελληνες περίμεναν την απελευθέρωση. Διατάχτηκαν ένα τάγμα κι ένας λόχος να κυριεύσουν την πόλη. Ξεκίνησαν αγώνα δρόμου, ποιος θα είχε την τιμή να φτάσει πρώτος. Έφτασαν μαζί στις 17.45 το 1/53 Τάγµα και ο λόχος του 1/27 Τάγµατος. Εισήλθαν στην πόλη µέσα σε ατµόσφαιρα ενθουσιασµού των ελλήνων κατοίκων που τους υποδέχθηκαν.
Ο Αντισυνταγµατάρχης Πεζικού ∆ηµήτριος Θεοδωράκης ενημέρωσε τον Μπεγέτη που ενημέρωσε τον Παπάγο με το ακόλουθο σήμα. «Ώρα 17:45. Αναφέρω ότι το υπ’εμέ απόσπασμα εισελθόν εις Κορυτσάν απηλευθέρωσε ταύτην. Μπεγέτης. Συνταγματάρχης».
18 αεροσκάφη της ελληνικής αεροπορίας επιτέθηκαν στην Ιταλική φάλαγγα μήκους οκτώ χλμ. που υποχωρούσε από την Κορυτσά προς το Πόγραδετς. Κατά την επιστροφή στο αεροδρόμιο ένα Henschel χτυπήθηκε από ιταλικά καταδιωκτικά στο λέβητα βενζίνης, έπιασε φωτιά και το πλήρωμα το εγκατέλειψε. Ο χειριστής υποσμηναγός ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΙΔΕΡΗΣ υπέκυψε στα τραύματά του, ενώ ο παρατηρητής επέζησε.
Η πόλη της Κορυτσάς περιήλθε σε ελληνική διοίκηση για τρίτη φορά από το 1912.
Σε χρόνο ρεκόρ, ο πρώτος Έλληνας φρούραρχος της πόλης, Αντισυνταγµατάρχης Πεζικού ∆ηµήτριος Θεοδωράκης, τύπωσε και τοιχοκόλλησε παντού προκήρυξη γραµµένη στα ελληνικά και στα αλβανικά που έλεγε :
«Εν Ονόµατι του Βασιλέως τον Ελλήνων Γεωργίου του Β΄ και της Ελληνικής Κυβερνήσεως. Ανακηρύσσω αύθις τήν πόλιν Κορυτσάς Ελευθέραν και καλώ τον λαόν αυτής εις υποταγήν είς τους Ελληνικούς Νόµους.» Με την είσοδο του ελληνικού Στρατού στην Κορυτσά συγκροτήθηκε µεικτή ελληνοαλβανική επιτροπή που υπέγραψε την παράδοση της πόλης στον Ελληνικό Στρατό. Το πρακτικό της παράδοσης είναι το ακόλουθο: «Η κάτωθι υπογεγραµµένη επιτροπή της πόλεως Κορυτσάς αποτελούµενη εκ των κυρίων: Αντιπροσώπου αρχιερέως Κορυτσάς Παπαϊωσήφ Σταυροφόρου, του Οσιωτάτου Μουφτή Αφεζ Τζαφέρ Αλή, του Γραµµατέως του ∆ηµαρχείου Κορυτσάς Πετράκη Πιλκάτη, του Προέδρου του εµπορικού Επιµελητηρίου Κορυτσάς Χαράλαµπου Μάνου, του Κότση Τζότζα, του Θεόδωρου Μαλίκη οδοντιάτρου, Βασιλείου Μπάλλη, Σκενδέρη Βίλα, Μηνά Ούτση, Τζάζε Ντισνίτσα, Μουαρέµ Μπούτκα, Σωτήριου Γκούρα, Ναούµ Στράλλα, Επαµεινώνδα Χαρισιάδη ιατρού παραδίδει την πόλη Κορυτσάς εις τους αντιπροσώπους των Ελληνικών Στρατευµάτων Αντισυνταγµατάρχη Θεοδωράκη ∆ηµήτριον και Ταγµατάρχη Πεζικού Χατζήν ∆ηµήτριον.
Εν Κορυτσά της 22/Νοεµβρίου/1940.»
Η κατάληψη της Κορυτσάς προκάλεσε θύελλα ενθουσιασμού στην Αθήνα. Χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Συντάγματος, πανηγυρίζοντας με ενθουσιασμό. Οι καμπάνες ηχούσαν χαρμόσυνα σε όλη τη χώρα, οι άνθρωποι ξεχύθηκαν στους δρόμους και αποφασίστηκε τριήμερος εθνικός εορτασμός.
Στο παραλιακό μέτωπο, οι Έλληνες μπήκαν στην Ηγουμενίτσα και τη βρήκαν παραδομένη στις φλόγες. Σαγιάδα, Πωγώνι και Φιλιάτες είχαν ακολουθήσει την ίδια μοίρα. Το τελευταίο προγεφύρωμα των Ιταλών σε ελληνικό έδαφος, οι Φιλιάτες, απελευθερώθηκε στις 22 Νοεμβρίου.
«METΩΠON HΠEIPOY, 22 Nοεμβρίου (του απεσταλμένου μας).
"H Ήπειρος ολόκληρος εις μίαν ψυχήν πανηγυρίζει ενθουσιωδώς την κατάληψιν της Kορυτσάς.
O Mητροπολίτης Iωαννίνων Σπυρίδων, εθναπόστολος, περιερχόμενος το μέτωπον, με ησπάσθη ψιθυρίζων: «Ωμίλησεν ο Θεός. Oύτοι εν άρμασιν, ούτοι εν ίπποις, ημείς εν ονόματι Θεού». Oι στρατιώται αγκαλιάζουν αλλήλους. Mε ψυχήν πλημμυρισμένην από συγκίνησιν και υπερηφάνειαν, συγκεντρώνω από τραυματίας αξιωματικούς στοιχεία από τας προχθεσινάς και χθεσινάς μάχας εις το μέτωπον της Hπείρου. Xρειάζεται νέος Όμηρος διά την περιγραφήν της σημερινής εποποιΐας. Zώμεν εις μίαν ατμόσφαιραν μέθης και παραληρήματος".
Ο Βασιλιάς απηύθυνε ραδιοφωνικό διάγγελμα προς τις ένοπλες δυνάμεις και τον ελληνικό λαό.
Ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς έστειλε τηλεγράφηματα προς τους Διοικητές των μεγάλων μονάδων, εκφράζοντας τη συγκίνηση και τα εγκάρδια συγχαρητήριά του.
Ο Παπάγος εξέδωσε τη νύχτα της 22ας Νοεμβρίου το υπ’ αριθμόν 27 πολεμικό ανακοινωθέν.
«Κατά τήν σημερινήν ήμέραν τά στρατεύματα μας έπέτυχον τήν όλοκλήρωσιν του ορεινού όγκου τής Μόροβας, τήν κατάληψιν του όρους Ίβάν και του αύχένος Κάφ-έ-Καρίτ. Κατελήφθη ή Κορυτσά. Νοτιώτερον, εις τον τομέα τής Πίνδου, τά στρατεύματά μας κατέλαβον το Λεσκοβίκι και έπροχώρησαν πέραν τής Έρσέκας και Μπόροβας. Εις τήν Ήπειρον τά στρατεύματά μας άνακατέλαβον τήν πόλιν τών Φιλιατών και άπώθησαν τον έχθρόν πέραν τών συνόρων. ' Η άεροπορία μας έβομβάρδισεν έχθρικάς φάλαγγας έν υποχωρήσει μετά μεγάλης έπιτυχίας, παρά τήν δραστηρίαν άντίδρασιν τής έχθρικής αεροπορίας. Κατά τήν μάχην τής Κορυτσάς, ήτις διήρκεσεν έπί εννέα ήμέρας, τά στρατεύματά μας, παρά τήν ίσχυροτάτην άντίδρασιν τής έχθρικής άεροπορίας, κατήγαγον λαμπράν νίκην, άνατρέψαντα μεγάλας δυνάμεις του έχθροΰ έγκατεστημένας έπί φυσικώς οχυρών θέσεων ένισχυομένων έν πολλοίς ύπό άνθεκτικών οργανώσεων έκ σιδηροπαγούς σκυροδέματος μετά συρματοπλεγμάτων.
Τήν Κορυτσάν ύπερήσπιζον αί εξής δυνάμεις: Ή 2α μεραρχία Αλπινιστών Τριτεντίνα, ή 19η μεραρχία Βενέτσια, ή 29η μεραρχία Πιεμόντε, ή 49η μεραρχία Πάρμας, ή 53η μεραρχία 'Αρέντζο, τά άνεξάρτητα τάγματα Τομόρι και Ταραμπός, τά 109ον και 166ον τάγματα Μελανοχιτώνων, τό 4ον σύνταγμα τών Βερσαλλιέρων, το 101 τάγμα πολυβόλων θέσεως, διαθέτουσαι έπί πλέον ώς συμπληρωματικά και πολλάς πυροβολαρχίας βαρέος πυροβολικού και σημαντικόν άριθμόν αρμάτων μάχης. Οί κατά τήν μάχην ταύτην περιελθόντες εις χείρας μας αιχμάλωτοι και τά κυριευθέντα ύλικά δέν κατεμετρήθησαν εισέτι. "Οσον άφορα τούς μέχρι τούδε, άπό τής ενάρξεως τών επιχειρήσεων, έφ' όλου του αλβανικού μετώπου, περιελόντας εις χείρας μας αιχμαλώτους και κυριευθέντα πολεμικά υλικά, οί μέν αιχμάλωτοι ανέρχονται εις μεγάλον αριθμόν αξιωματικών και χιλιάδας οπλιτών, τά δέ ύλικά εις 80 ελαφρά και βαρέα πυροβόλα, 55 άντιαρματικά πυροβόλα, ύπέρ τά 300 ελαφρά και βαρέα πολυβόλα, 20 άρματα μάχης, υπέρ τά 250 αυτοκίνητα, ύπέρ τάς 1 .500 μοτοσυκλέττας καί ποδήλατα καί σημαντικάς ποσότητας πυρομαχικών, καυσίμων, ιματισμού και έτέρου ύλικοϋ πάσης φύσεως».
Οι απώλειες του ΤΣ∆Μ από την έναρξη της επίθεσης στην τοποθεσία Μόραβας – Ιβάν µέχρι και την ολοκλήρωση της κατάληψης της Κορυτσάς ήταν σηµαντικές αφού ανέρχονταν σε 34 αξιωµατικούς και 590 οπλίτες νεκρούς και 82 αξιωµατικούς και 2.266 οπλίτες τραυµατίες.
Ο Τσώρστιλ έστειλε στον Μεταξά το ακόλουθο τηλεγράφημα:
«Τά θερμά μου συγχαρητήρια διά τάς νίκας σας πού έστεφανώθησαν μέ τήν κατάληψιν τής Κορυτσάς. Τό κατόρθωμα αύτό τής έλληνικής άνδρείας κατά εχθρού τόσον ανωτέρου εις αριθμόν και εις όπλισμόν έμπνέει εις όλους μας μεγάλον ένθουσιασμόν. Μας ενθυμίζει τά ελληνικά τρόπαια τής κλασσικής έποχής. Ζήτω ή Ελλάς».
.png)