Πόσα χρήματα χρειάζεται πραγματικά η Ελλάδα;

Πηγή http://www.sofokleous10.gr/portal2/toprotothema/toprotothema/2010-03-28-21-25-25-2010032821503

Τον Φεβρουάριο οι ηγέτες της Ε.Ε. είχαν υποσχεθεί την ανάληψη «αποφασιστικής και συντονισμένης δράσης» για την προστασία της Ελλάδας από την πιθανότητα μιας στάσης πληρωμών και για την ανάσχεση του ‘ελληνικού ιού’ που απειλούσε να απλωθεί στο υπόλοιπο της Ευρωζώνης. Την περασμένη εβδομάδα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προσπάθησε να προσδιορίσει τους όρους υλοποίησης αυτής της υπόσχεσης θεσπίζοντας έναν ευρωπαϊκό μηχανισμό δανεισμού εσχάτης καταφυγής, με συμμετοχή και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Η Ελλάδα θα πρέπει να αναχρηματοδοτήσει εκδόσεις ομολόγων ύψους 20 δις ευρώ που λήγουν τον Απρίλιο και τον Μάιο. Οι αποδόσεις των 10ετών ελληνικών ομολόγων βρίσκονταν στα 6,3% την περασμένη βδομάδα, μειώθηκαν στα 6% μετά τις ανακοινώσεις του Συμβουλίου, παραμένοντας πάντως 3 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τις αποδόσεις των γερμανικών. Το ευρώ βρέθηκε σε χαμηλά 10μήνου έναντι του δολαρίου μέσα στη βδομάδα, μετά την υποβάθμιση της Πορτογαλίας, άλλης μιας χώρας αδύναμου κρίκου της Ευρωζώνης, πριν ανακάμψει μερικώς την Παρασκευή.

Λέγεται ότι το προβλεπόμενο ποσό δανεισμού προς την Ελλάδα μέσω του μηχανισμού εσχάτης καταφυγής θα είναι έως 25 δις ευρώ. Η προσδοκία βέβαια είναι πως και η απλή ανακοίνωση της κίνησης θα καθησυχάσει τις αγορές και θα δώσει στην Ελλάδα τη δυνατότητα να αναχρηματοδοτήσει μόνη το χρέος της. Αλλά αυτή η θεραπεία θα έχει προσωρινό χαρακτήρα. Η Αθήνα θα χρειαστεί χρόνια για την αποκατάσταση των δημοσιονομικών της, κι αυτό σημαίνει πως για να αποφύγει το ενδεχόμενο μιας στάσης πληρωμών θα χρειαστεί πολύ περισσότερα χρήματα.

Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει επίσης με κάποιο τρόπο να μην βουλιάξει τη χώρα στην ύφεση ενώ θα λαμβάνει τα αυστηρά μέτρα δημοσιονομικής σύσφιξης. Οι χώρες που προσφεύγουν στο ΔΝΤ κατά κανόνα ακολουθούν τη συνταγή του, προχωρώντας σε δρακόντειες περικοπές των κρατικών δαπανών τους, με αποτέλεσμα την εμβάθυνση της ύφεσης. Για την αντιστάθμιση αυτής της επίπτωσης, το ΔΝΤ συνήθως συνιστά νομισματική υποτίμηση. Όμως αυτό δεν μπορεί να το κάνει η Ελλάδα. Όντας στη ζώνη του ευρώ, η συναλλαγματική ισοτιμία με τους κύριους εμπορικούς εταίρους της είναι σταθερή. Αλλά από τη στιγμή που η Αθήνα δεν μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμά της, θα χρειαστεί περισσότερο καιρό για να επιτύχει τη δημοσιονομική της προσαρμογή της από την προβλεπόμενη 3ετία – και επιπλέον ένα μεγαλύτερο δίχτυ ασφαλείας όσο κρατάει η διαδικασία.

Πόσο μεγάλο πρέπει να είναι αυτό το δίχτυ; Σύμφωνα με την ανάλυση του περιοδικού Economist, το ποσό που θα απαιτηθεί θα προσεγγίσει τα 75 δις ευρώ αντί των προβλεπόμενων 25. Η Ελλάδα θα χρειαστεί τουλάχιστον 5 χρόνια για την περιστολή του δημοσιονομικού ελλείμματός της κάτω του 3% του ΑΕΠ αντί των προβλεπόμενων 3 ετών. Στο διάστημα αυτό το κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους της θα αυξηθεί από 5% του ΑΕΠ σε 8,4%, αντανακλώντας το υψηλότερο κόστος των νέων εκδόσεων ομολόγων και της αναχρηματοδότησης των παλαιών εκδόσεων. Για την αντιστάθμιση αυτού του κόστους, θα απαιτηθούν νέες περικοπές κρατικών δαπανών. Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να αυξήσει τον ‘πρωτογενή’ ισολογισμό της (για παράδειγμα αποκλείοντας τις πληρωμές τόκων) κατά 13,5% του ΑΕΠ. Αυτό θα έχει επιπτώσεις στην ανάπτυξη. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Economist, το ονομαστικό ΑΕΠ της Ελλάδας το 2014 θα έχει μειωθεί κατά 5%.

Η ανάλυση αυτή βασίζεται σε ορισμένες τολμηρές υποθέσεις – που μπορεί να είναι και γενναιόδωρες. Οι ως άνω εκτιμήσεις για το μέγεθος του συνολικού οικονομικού κόστους της ελληνικής διάσωσης προϋποθέτουν ότι οι ιδιώτες επενδυτές, που στην παρούσα φάση εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους απέναντι στα ελληνικά ομόλογα, θα εξακολουθήσουν να τα αγοράζουν εφόσον παρέχονται διεθνείς εγγυήσεις δανεισμού για την κάλυψη των νέων ελληνικών εκδόσεων. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Economist, το ελληνικό δημόσιο χρέος θα αυξηθεί κατά 75 δις ευρώ ως το 2014, όπου και θα σταθεροποιηθεί στα 153% του ΑΕΠ. Το νούμερο αυτό υποδεικνύει χονδροειδώς το μέγεθος της οικονομικής συνδρομής που θα χρειαστεί η Ελλάδα.

Τα λεφτά είναι πάρα πολλά, ακόμα και για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Στην περίπτωση της διάσωσης της Λετονίας, το ΔΝΤ παρείχε δάνειο 12 φορές πολλαπλάσιο των ποσοστώσεων της χώρας - όπου με τον όρο ποσόστωση εννοούμε το ποσόν που ένα κράτος μέλος του ΔΝΤ καταβάλλει στα ταμεία του. Αν το πακέτο οικονομικής βοήθειας για τη διάσωση της Ελλάδας φτάσει τα 75 δις ευρώ, και με δεδομένο το μοίρασμα του κόστους μεταξύ ΔΝΤ και ΕΕ, το ποσό που θα πρέπει να καταβάλει το ΔΝΤ θα είναι 40 φορές πολλαπλάσιο της ελληνικής ποσόστωσης.

Σύμφωνα με την αισιόδοξη προοπτική, με την έναρξη της μείωσης του ελληνικού δημοσιονομικού ελλείμματος και την επιστροφή της εμπιστοσύνης, θα έλθει και η ανάκαμψη της ζήτησης για τα ελληνικά ομόλογα. Δεν υπάρχει καμιά θεωρία που να μας λέει ότι οι επενδυτές δεν έχουν πρόβλημα με το δημόσιο χρέος που φτάνει έως το 113% του ΑΕΠ - όπως ήταν το ελληνικό χρέος το 2009 - αλλά αποφεύγουν τα ομόλογα μόλις ξεπεραστεί αυτό το όριο. Το δημόσιο χρέος της Ιαπωνίας φτάνει στο 200% του ΑΕΠ, κι όμως τα ιαπωνικά ομόλογα έχουν υψηλή ζήτηση. Από την άλλη μεριά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η Ιαπωνία είναι η μόνη χώρα που εκδίδει ομόλογα σε γεν, ενώ η Ελλάδα είναι η λιγότερο αξιόπιστη ανάμεσα σε πολλές άλλες χώρες που εκδίδουν ομόλογα σε ευρώ. Επιπλέον, η Ιαπωνία αποτελεί κράτος πιστωτή που βασίζει την αναχρηματοδότηση του χρέους της στο εγχώριο πλεόνασμά της.
Η Ελλάδα είναι ελλειμματική χώρα που εξαρτάται από τους ‘ελεύθερους’ επενδυτές, λέει ο Τόμας Μάγιερ της Deutsche Bank.

Τα ελληνικά ομόλογα είναι ελκυστικά εξαιτίας των γενναιόδωρων αποδόσεων που προσφέρουν. Αν η διαφορά επιτοκίων μείνει κοντά στο 3% ο κάτοχος ενός 10ετούς γερμανικού ομολόγου που το κρατά ως τη λήξη του αποδίδει μόλις τα τρία τέταρτα της απόδοσης ενός ίδιου ελληνικού ομολόγου. Για τους τολμηρούς επενδυτές, αυτή η διαφορά αποτελεί μια καλή διασφάλιση έναντι του κινδύνου μιας ελληνικής στάσης πληρωμών. Άλλοι πάλι πιστεύουν πως το όφελος δεν είναι αρκετό ώστε το παιχνίδι να αξίζει τον κόπο. Σε περίπτωση που η ύφεση στην Ελλάδα επιδεινωθεί, υπάρχει ‘ουσιαστικός κίνδυνος’ η Ελλάδα να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του χρέους της και οι κάτοχοι ομολόγων να υποχρεωθούν να απορροφήσουν τις ζημιές, σημειώνει ο Μάρκο Ανουντσιάτα, της UniCredit.

Και για να καταλήξουμε: ναι μεν θα δοθούν μεν τα αναγκαία χρήματα στην αδύναμη αλλά σπατάλη Ελλάδα γιατί αυτός είναι ο πιο φτηνός τρόπος για να σταματήσει η επέκταση της αναταραχής στην Ευρωζώνη. Αλλά ο λογαριασμός για τη διάσωση της Ελλάδας θα είναι πολύ μεγαλύτερος από όσο εκτιμάται σήμερα.