Η 20η Αυγούστου και το τέλος της Γερμανικής Κατοχής στην Ελλάδα

Στις 20 Αυγούστου 1944 ο Κόκκινος Στρατός εξαπέλυσε την επιχείρηση Ιάσι-Κισινάου για την Κατάληψη της Ρουμανίας. 

Έξι ημέρες μετά, στις 26 Αυγούστου, ο Χίτλερ διέταξε την απόσυρση των γερμανικών δυνάμεων από την Ελλάδα.

Γράφει ο Σπυρίδων Χατζάρας 

 Ο Ντοτ Στοτ ήταν ένας υπέροχος Νεοζηλανδός που λίγο έλειψε 

 να αλλάξει μοίρα της Ελλάδας, επισπεύδοντας την 

απελευθέρωση της. 

Κατατάχτηκε στον Αυτοκρατορικό Στρατό το 1939, και σαν λοχίας 

 ήρθε να πολεμήσει στην Ελλάδα. 

Τραυματίστηκε στην Κρήτη ,πιάστηκε αιχμάλωτος, αλλά δραπέτευσε 

 και κατέβηκε με καΐκι στην Αίγυπτο όπου  εκπαιδεύτηκε από την SOE , προήχθη σε λοχαγό και στάλθηκε το 1942 ως σύνδεσμος στο 34ο σύνταγμα του ΕΛΑΣ. 

 Αυτός ανατίναξε την γέφυρα του Ασωπού, τα ξημερώματα 

της 20ης Ιουνίου 1943. 

 Μια δυο βδομάδες μετά , ο Ντόναλντ Στοτ, εμφάνισε ένα 

απόστημα και τον έβαλαν στην Αθήνα για να αφαιρεθεί με εγχείρηση. 

Στην Αθήνα, ανέλαβε να μελετήσει την πραγματοποίηση

 σαμποτάζ και απέκτησε επαφή με τις εθνικές αντι-Εαμικές

 οργανώσεις. 

Ο Στοτ που ήταν αντικομουνιστής, προτιμούσε να δουλεύει

 με τον ΕΔΕΣ, παρά με τον ΕΛΑΣ, και οι «έλληνες εαμικοί» πράκτορες

 της SOE τον κάρφωναν ότι τον χειραγωγούσαν δωσίλογα στοιχεία, 

διότι είχε επαφή με τους  συνταγματάρχες Παπαθανασόπουλο και Κουρκουλάκο που ήταν στελέχη των ΤΑ . 

 Τον Οκτώβριο του 1943 οι συνταγματάρχες 

Παπαθανασόπουλος και Κουρκουλάκος γνώρισαν στον

 Στοτ,  τον δήμαρχο Αθηναίων Άγγελο Γεωργάτο, ο οποίος 

του ζήτησε  να συναντηθεί με Γερμανούς αξιωματικούς που ήθελαν να διαβιβάσουν στο Κάϊρο προτάσεις για εκεχειρία. 

 Στις 4 Νοεμβρίου 1943, ο Στοτ, πραγματοποίησε σύσκεψη

 με τους αρχηγούς των οργανώσεων της Αθήνας για τη σύμπηξη ενός «ενιαίου εθνικού μετώπου» με την

 ονομασία Π. Α.Σ. (Πανελλήνιος Απελευθερωτικός Σύνδεσμος). 

Παρόντες ήσαν, ο συνταγματάρχης Μιχαήλ Αντωνόπουλος της

 Εθνικής Δράσης, ο Ηλίας Διαμέσης του ΕΔΕΜ, ο Γεώργιος 

Γρίβας της Χ, ο Χαράλαμπος Παπαθανασόπουλος του διασπασμένου ΕΔΕΣ Αθηνών, ο αντισυνταγματάρχης Πλευράκης της ΕΚΟ και οι λοχαγοί Αντώνης Σταθάτος της 

Ρ.Α.Ν. και Μιχάλης Κιουρτσόγλου της Τρίαινας. 

Ακόμη παρευρίσκονταν και ο ταγματάρχης Δημήτρης

 Σειραδάκης της Υπηρεσίας Πληροφοριών του Υπουργείου 

Εθνικής Αμύνης της Κατοχικής κυβέρνησης. 

 Οι οκτώ οργανώσεις υπέγραψαν συμφωνία που τις έθετε υπό

 τις διαταγές του Γενικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής.

 Το ΚΚΕ που είχε λυσσάξει  κατηγορούσε τον Στοτ για 

αντι-εαμικές ραδιουργίες. 

 Ο Στοτ , μέχρι το τέλος Νοεμβρίου είχε σειρά συναντήσεων

 με εκπροσώπους της Γκεστάπο και των Γερμανικών

 μυστικών υπηρεσιών, και σε αυτές κατέστη σαφές ότι ο 

Χίτλερ είχε εγκρίνει να γίνουν διερευνητικές επαφές με τη

 SOE στην Αθήνα για την αβλαβή απαγκίστρωση των γερμανικών δυνάμεων από την Ελλάδα, ώστε να μεταφερθούν στο ανατολικό 

μέτωπο, καθώς στο Βερολίνο είχαν συνειδητοποιήσει ότι τα  

πράγματα πήγαιναν άσχημα για αυτούς, και πως μετά τη  

συνθηκολόγηση της Ιταλίας οι πιθανότητες ήταν εναντίον τους. 

Στην τελική συνάντηση του Στοτ με τους Γερμανούς, που έγινε 

στο σπίτι του Γεωργάτου στην οδό Μασσαλίας, (που το 

φύλαγαν άνδρες του Έβερτ και της «Εθνικής Δράσης»), 

προσήλθε ο συνταγματάρχη Λόος, αρχηγός της Μυστικής Αστυνομίας της Βέρμαχτ για τη νοτιοανατολική Ευρώπη. 

 Συμφωνήθηκε ότι η αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα 

έπρεπε να συνδυαστεί με βρετανική απόβαση για 

να μην πέσει η χώρα στα χέρια των κομμουνιστών. 

 Όταν στη SOE Καίρου πληροφορήθηκαν από το ΚΚΕ και από

 τον πράκτορα Ιωάννη Πελτέκη, τις πρωτοβουλίες του Στοτ και

 τις επαφές του με τους «δωσίλογους» και τους Γερμανούς 

που τους χαλούσαν τα σχέδια ,τον διέταξαν να εγκαταλείψει 

τις διαπραγματεύσεις και να επιστρέψει στην Αίγυπτο.

 Οι Γερμανοί, διευκόλυναν το πέρασμα του Στοτ στην Τουρκία, από 

όπου επέστρεψε στο Κάϊρο για να υποβάλλει τις προτάσεις τους

 στους Συμμάχους. 

 Στο Κάϊρο έθεσαν  τον Στοτ αρχικά σε απομόνωση και αφού πέρασε  

από τη διαδικασία «debriefing», τον προήγαγαν σε ταγματάρχη και 

τον έστειλαν στις ειδικές δυνάμεις της Αυστραλίας. 

Στην διάρκεια μιας επιχείρησης στη Βόρνεο, τον 

σκότωσαν στις 20 Μαρτίου 1945 γιατί ήξερε πολλά. 

 Η επαφή που αποκατέστησε με τους Γερμανούς ο Στοτ, όμως δεν διακόπηκε. 

Κατέληξε στη συμφωνία κυρίων που έγινε στη Λισσαβώνα για απρόσκοπτη απαγκίστρωση των Γερμανών. 

 Η αντίστροφη μέτρηση για την αποχώρηση των 

Γερμανών από την Ελλάδα, είχε ξεκινήσει από τον Μάϊο 

του 1944, και επομένως όταν οι Άγγλοι οργάνωναν το 

Συνέδριο του Λιβάνου γνώριζαν, χάρις στον Στοτ,

 τις προθέσεις των Γερμανών για την Ελλάδα και απλά το 

καθυστερούσαν. 

Στο πλαίσιο των επαφών αυτών, η SOE, ενημερώθηκε τον Ιούνιο  

του 1944 από τον διοικητή της 22ας ορεινής 

μεραρχίας Χιούμπερτ Λαντς αλλά και από τον Νόυμπάχερ 

από το Βελιγράδι ,για την επικείμενη αποχώρηση των Γερμανικών δυναμεων και η αγγλική κυβέρνηση ζήτησε

 από την SoE να πει στους Γερμανούς, «να περιμένουν

 λίγο ακόμα». 

Η «αγωνία» των Γερμανών για την άφιξη των Άγγλων αποτυπώνεται

 στην αναφορά του στρατάρχη Μαξιμίλιαν

φον Βάϊκς στον αρχηγό του Επιτελείου της Βέρμαχτ 

Άλφρεντ Γιοντλ (2 Σεπτέμβρη 1944) όπου τονιζόταν πως

 «είναι ζωτικό αγγλικό συμφέρον να πάρει στα χέρια της 

η Αγγλία τις κατεχόμενες τώρα από τη Γερμανία

 θέσεις-κλειδιά  της Ελλάδας, χωρίς να δημιουργηθεί 

χρονικό κενό που θα έδινε στις κομμουνιστικές συμμορίες

 τη δυνατότητα ανατροπής της υπάρχουσας τάξης

πραγμάτων και της κατοχής πριν τους Άγγλους». 

 Το αγγλικό Υπουργικό Συμβούλιο γνωρίζοντας την επικείμενη

 γερμανική υποχώρηση, συζήτησε το «ελληνικό ζήτημα» στις 9 Αυγούστου και αποφασίστηκε η αποστολή αγγλικής 

στρατιωτικής δύναμης, και ενημέρωσαν σχετικά τους Ρώσους

 και Αμερικανούς στις 17 Αυγούστου. 

 Η 3η Ορεινή Ταξιαρχία από τις 11η Αυγούστου βρισκόταν

επί Ιταλικού εδάφους και ο Ιερός Λόχος έκανε «καταδρομικές επιχειρήσεις» στο Αιγαίο. 

Ο Τσόρτσιλ , άλλαξε την απόφαση για απόβαση στην Ελλάδα

 και διέταξε να περιμένουν πως θα συμπεριφερθούν οι «εαμικοί

 υπουργοί» και ότι η αποστολή της 3η Ορεινής Ταξιαρχίας και 

του Ιερού Λόχου στην Ελλάδα, θα ήταν «πρόκληση» για τον 

ΕΛΑΣ. 

 Στις 20 Αυγούστου 1944 ο σοβιετικός Κόκκινος Στρατός 

πέρασε τα σύνορα της Ρουμανία.

Όταν ο Τσόρτσιλ συνάντησε τον Παπανδρέου στη Ρώμη

 στις 21 Αυγούστου, δεν του είπε τίποτα ούτε για την

 επικείμενη απελευθέρωση, ούτε ενέκρινε τη μεταφορά του 

ελληνικού Στρατού, που αποτελείτο τότε από τον Ιερό Λόχο 

δυνάμεως 1100 ανδρών και την 3η Ορεινή Ταξιαρχία με 3.377 άνδρες , αλλά του συνέστησε να τα βρει με το ΕΑΜ και να 

μεταφέρει την έδρα της κυβέρνησης από το Κάϊρο

 στην Νεάπολη. 

 Στις 23 Αυγούστου 1944, με πραξικόπημα στο οποίο 

συμμετείχε ο βασιλιάς Μιχαήλ της Ρουμανίας ανατράπηκε και 

συνελήφθη ο Ιόν Αντονέσκου. 

Ο Μιχαήλ διόρισε πρωθυπουργό τον Κωνσταντίν Σενετέσκου 

που συνθηκολόγησε άνευ όρων με τους Συμμάχους και διέταξε

 κατάπαυση του πυρός. 

 Την ίδια ημέρα και η Βουλγαρία ζήτησε από την Γερμανία

 να αποσύρει τα στρατεύματα της. 

Στις 25 Αυγούστου, η Ρουμανία κήρυξε τον πόλεμο στην 

Γερμανία και η γερμανική αεροπορία βομβάρδισε το 

Βουκουρέστι. 

 Ο Χίτλερ δεν μπορούσε να περιμένει άλλο την άφιξη του

 ελληνικού Στρατού και διέταξε. πολύ καθυστερημένα στις 

26 Αυγούστου, την απόσυρση των γερμανικών δυνάμεων από την

 Ελλάδα.

 Τα νέα της αποχώρησης, κυκλοφόρησαν αυθημερόν. 

Η μακρά νύχτα της Κατοχής, έληξε για τη Σπάρτη 

στις 30 Αυγούστου. 

Από εκεί ξεκίνησαν και η απελευθέρωση και ο χορός του 

Κόκκινου διαβόλου.