Η Υπόθεση Πολκ. Τον εκτέλεσαν οι Κομμουνιστές με οδηγίες από την Ιντέλιτζενς Σέρβις που ήθελε να κατηγορηθούν στις ΗΠΑ οι αντικομουνιστές για την δολοφονία. Ο Τζώρτζ Πολκ στην Θεσσαλονίκη διερευνούσε τη δολοφονία του Ζεύγου. Οι δυο δολοφονίες συνδέονται.

 του Σπυρίδωνα Χατζάρα

Στις 16 Μαΐου 1948, ένας βαρκάρης της Θεσσαλονίκης, ο Λάμπρος Αντώναρος βρήκε να επιπλέει στα ανοιχτά του λιμένα της Θεσσαλονίκης το πτώμα του αγνοούμενου από τις 10 Μαίου ανταποκριτή του δικτύου CBS Τζώρτζ Πολκ, και το ανέσυρε. Το πτώμα ήταν δεμένο χειροπόδαρα. 

Ο νεκρός είχε εκτελεστεί με μια σφαίρα στο κρανίο . Η είδηση έκανε αμέσως τον γύρο του κόσμου. Οι δολοφόνοι, ήταν προφανές, ότι ήθελαν και να βρεθεί το πτώμα και να δείχνει την «σύλληψη» του Πολκ. 

Ο ιατροδικαστής διαπίστωσε ότι τον πέταξαν στη θάλασσα ενώ ακόμα δεν είχε πεθάνει. Ο θάνατός του προήλθε από πνιγμό.  Μόλις βρέθηκε το πτώμα , σαν να έλαβαν σύνθημα , όλοι οι κομμουνιστικοί ραδιοσταθμοί του παραπετάσματος και οι κύκλοι των «συνοδοιπόρων», άρχισαν μία πρωτοφανή συκοφαντική εκστρατεία κατά της Ελλάδος , αποδίδοντες το έγκλημα στις ελληνικές αρχές που, «ήθελαν να εμποδίσουν τον Μάρκο να μιλήσει». Η ίδια εκστρατεία «ενημέρωσης» συνεχίζεται και σήμερα 70 χρόνια μετά. Ο κύκλος του ψέματος δεν τελειώνει. Η δολοφονία του Πόλκ αποφασίστηκε στο «Βουνό», με αγγλική συμβουλή, μαζί με την εκτέλεση Λαδά, πολύ πριν ο Πόλκ φύγει από την Αθήνα για ρεπορτάζ στη Θεσσαλονίκη. 

Ο Τζώρτζ Πόλκ, δεν ήταν «τζόβενο», ούτε «στραβάδι» του ρεπορτάζ. Αλλά «παλιά καραβάνα», και δεν αναζητούσε στη Θεσσαλονίκη «επαφή για το βουνό», αφού ήξερε, ότι ο δρόμος για «το Βουνό», στις Πρέσπες, πέρναγε από το Βελιγράδι . 

Στο κλιμάκιο των εκτελεστών του Πολκ μπορεί να ήταν οι Μουζενίδης Βασβανάς μπορεί και όχι. Ο, (αθώος), Στακτόπουλος όμως, ήταν συνένοχος μέχρι τα μπούνια  Ο Τζώρτζ Πόλκ, αποφοίτησε το 1938, και από το 1939 ήταν ανταποκριτής στην Άπω Ανατολή της Νιου Γιορλ Χέραλντ Τρίμπιουν. Mετά το Περλ Χάρμπορ κατατάχθηκε. Ήταν ο σμήναρχος του πρώτου Σμήνους που προσγειώθηκε στη βάση του Γκουναταλκανάλ το 1942. Το 1943 παρασημοφορήθηκε για ηρωισμό στην μάχη των Νήσων του Σολομώντα. Μετά τον πόλεμο δούλεψε στο CBS και το 1947, στάλθηκε σαν "φρη λάνς" ανταποκριτής στην Μέση Ανατολή με έδρα την Αθήνα. Πηγαινοερχόταν σε Κάιρο, Παλαιστίνη, Κωνσταντινούπολη, και Ελλάδα. Ο Τζώρτζ Πόλκ δούλευε σαν Αμερικανός ανταποκριτής. Δεν έκανε ρεπορτάζ. Προσλάμβανε τοπικούς «συνεργάτες» που τον τροφοδοτούσαν με πληροφορίες και αφού τις επεξεργάζονταν τις προωθούσε.Γνώριζε ότι η επιτυχία του, στηριζόταν στις πληροφορίες που του έδιναν. Στην Αθήνα πολύ καλή η πηγή του ήταν ο κομμουνιστής Κώστας Χατζηαργύρης που ήταν θετός γιος του Σοφούλη και δούλευε και για το Ρώυτερ.

Ο Χατζηαργύρης ανακρίθηκε από την ασφάλεια, και κλήθηκε να καταθέσει στη δίκη του Στακτόπουλου αλλά απείλησε να αποκαλύψει τη βρετανική ανάμειξη στην υπόθεση, και δεν του απαγγέλθηκαν κατηγορίες. Η γυναίκα του Χατζηαργύρη που είχε ζήσει στην Αγγλία και είχε  βρετανικες πλάτες και επαφές ήταν Βρετανίδα

Η ανάμειξη της SoE συνίσταται στον ρόλο του επικεφαλής της Βρετανικής Αντικατασκοπίας στην Μακεδονία Ράντολφ (Ράνταλ)  Κόουτς.  

Ο Ράντολφ Κόουτς παλιός σύνδεσμος με τον ΕΛΑΣ είχε επιστέψει και είχε την εμπιστοσύνη των κομμουνιστών που του επέτρεπαν να κινείται με συνοδεία του Δημοκρατικού Στρατού Ελεύθερα στις περιοχές υπό τον έλεγχό τους. Ο Κόουτς, δηλαδή οι Βρετανοί,  διακινούσε την πρόσκληση των κομμουνιστών προς τους  ξένους δημοσιογράφους  για να πάρουν συνέντευξη από τον Μάρκο. Μετά την εξαφάνιση του Πολκ, ο Κόουτς έφυγε ξαφνικά από την Ελλάδα. Πολλά χρόνια μετά ο Κρις Γουντχάους έγραψε ότι ,«τυχαία, ανεύθυνα, αλλά χωρίς δολοφονική πρόθεση», «ο Κόουτς μπορεί να διαδραμάτισε ένα ρόλο στην υπόθεση», αλλά «ήταν πολύ φοβισμένος για τις συνέπειες  και έλαβε ρητώς εντολή να μην το παραδεχθεί».

Λόγω της ανάμειξης του Ντόνοβαν το Φόρειν Οφφις ενημέρωσε τους αμερικανούς  για τη φημολογούμενη ανάμειξή του Κόουτς στη δολοφονία, ότι ο Πολκ είχε ζητήσει τη βοήθειά του για να αποκτήσει επαφή με τον Μάρκο, αλλά επέμεινε ότι είχε αρνηθεί να τον διευκολύνει.

Η Ελένη Μάμας, μια Ελληνοαμερικανίδα δημοσιογράφος που εθεωρείτο ότι είχε σχέσεις με τους κομμουνιστές, συνέστησε στον Πολκ τον Στακτόπουλο για βοηθό στη Θεσσαλονίκη . 

Η νεαρή χήρα του Πολκ, Ρέα, αρνήθηκε να συνεργαστεί με τις Αρχές, ανακρίθηκε και απειλήθηκε με άσκηση δίωξης, αλλά τελικά της επετράπη να φύγει για τις ΗΠΑ όπου πέρασε από Ντιμπρίφινγκ από την OSS.

Η διαδρομή της Πολκ ως τον θάνατό του 

Ο Πολκ στις 11 Σεπτεμβρίου 1947, είχε παντρευτεί την αεροσυνοδό Ρέα Κοκκώνη. 

 Στις 20 Δεκεμβρίου του 1947 γύρισε στην Αθήνα από το Κάιρο.

Στις 24 Δεκεμβρίου ανακοινώθηκε η ίδρυση κυβέρνησης στις ανταρτοκρατούμενες περιοχές, που ονομάστηκε Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση. Πρόεδρός της, ανέλαβε ο Μάρκος Βαφειάδης, που ήταν και υπουργός στρατιωτικών. Την επόμενη ο ΔΣΕ, εξαπέλυσε επίθεση για την κατάληψη της Κόνιτσας. 

Στις 27 Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση εξέδωσε τον Αναγκαστικό Νόμο 509 «Περί μέτρων ασφαλείας του Κράτους, του Πολιτεύματος, και του Κοινωνικού Καθεστώτος και έθεσε εκτός νόμου το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και την «Εθνική Αλληλεγγύη». 

 Στις 6 Ιανουαρίου 1948 τερματίστηκε, η μάχη της Κόνιτσας. Τη νύχτα της 9ης προς τη 10η Φεβρουαρίου 1948 ο ΔΣΕ βομβάρδισε την Θεσσαλονίκη από τη θέση Δερβένι – Λεμπέτ 8 χλμ. από την πόλη. 

 Τον Φεβρουάριο ο Πόλκ ανέβηκε στο «μέτωπο». Επισκέφθηκε  την Κοζάνη και τη Φλώρινα. 

Στις 27 Φεβρουαρίου πήγε στην Κωνσταντινούπολη και επέστρεψε στην Αθήνα στις 4 Μαρτίου. 

Στις 16 Μαρτίου ξαναέφυγε για το Κάιρο. 

 Την Πρωτομαγιά του ’48 η ΟΠΛΑ δολοφόνησε τον υπουργό Δικαιοσύνης, Χρήστο Λαδά. 

Στις 3 Μαΐου το ζεύγος Πολκ βρισκόταν στο μπαρ του «Μεγάλη Βρετανία» με παρέα διπλωματών και δημοσιογράφων. Οι συνομιλητές του θυμόντουσαν και κατέθεσαν ότι σκεπτόταν να κάνει συνέντευξη με το «Μάρκο». 

Την Πέμπτη 6 Μαΐου , ο Πολκ συναντήθηκε με τον κομμουνιστή συνεργάτη του Κώστα Χατζηαργύρη στην οδό Ασκληπιού 35 . 

Την επομένη , Παρασκευή 7 Μαΐου, γύρω στο μεσημέρι μπήκε στο αμερικανικό στρατιωτικό αεροπλάνο για το Βορρά. 

Μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη, με το υπηρεσιακό τζιπ του στρατιωτικού ακόλουθου της αμερικανικής πρεσβείας, Χάρβεϊ Σμιθ, και με παρότρυνση εκείνου άλλαξε ξενοδοχείο και από το «Κοσμοπολίτ» και πήγε στο ασφαλέστερο «Αστόρια».

 Στη συνέχεια, πήγε στο αμερικανικό προξενείο στη Λεωφόρο Νίκης και μετά άρχισε επαφές. Μίλησε  αρχικά με τον συνταγματάρχη Άις Μίλερ, σύνδεσμο με τον ελληνικό στρατό, μετα με τον Ράντολφ Κόουτς, προϊστάμενο του αγγλικού Γραφείου Πληροφοριών στη Θεσσαλονίκη, και με τον διπλωματικό υπάλληλο Ρόμπερτ Προμ. 

Συνάντησε και τον Στακτόπουλο, με τον οποίο είχε συναντηθεί και στη Μεγάλη Βρετανία.

Το Σάββατο το βράδυ, στις 8 Μαΐου, έφαγε Αστακό με μπιζέλια στην ταβέρνα «το Λουξεμβούργο» στην παραλία της Θεσσαλονίκης .

Το πολύ εδιαφέρον είναι ότι το «Λουξεμβούργο» δεν είχε «Πιάτο Αστακό με Μπιζέλια»  που είναι αγγλική συνταγή,Πιθανόν ο Αμερικανός δημοσιογράφος να έφαγε  στο σπίτι του Κόουτς, λίγες ώρες πριν δολοφονηθεί, και στο Λουξεμβούργο να είχε ραντεβού με αυτούς που τον δολοφόνησαν και ο Στακτόπουλος ήξερε τους δολοφόνους.

 Ο ρεπόρτερ τότε της Μάχης Γιάννης Τσιριμώκος ο αδελφός του Ηλία Μαρής πίστευε ως τον θάνατό του ότι ο Ντόνοβαν, ο αρχηγός των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, ήξερε ποιοι ήταν εκείνοι που σκότωσαν τον Πολκ.

Ο Πόλκ, επέστρεψε στις 11:00 μ.μ. στο δωμάτιό του και σύμφωνα με την κατάθεση του υπάλληλου της ρεσεψιόν ξαναβγήκε 10 λεπτά αργότερα. Έκτοτε χάθηκαν τα ίχνη του.

Οι δολοφόνοι είχαν καιρό από τα μεσάνυχτα της 8ης Μαΐου μέχρι την επομένη να βάλουν στο δωμάτιο του Πολκ την επιστολή που υποτίθεται ότι έστελνε στο CBS, και η οποία μιλούσε για τη συνέντευξη με τον Μάρκο. Οι «αριστεροί υπερασπιστές» της αλήθειας που γνώριζαν ότι η επιστολή ήταν πλαστή απέδειξαν μετά από χρόνια ότι το γράμμα είχε γραφεί σε γερμανική γραφομηχανή και όχι με τη μηχανή του Πόλκ. Αυτή ήταν μια από τις παραλήψεις της ασφάλειας που πίστευε ότι το «Αστόρια» ήταν ασφαλές και δεν προσδιόρισε ποτέ τους ρουφιάνους του ΚΚΕ στο ξενοδοχείο ούτε βρέθηκε ο «σύντροφος» που μπήκε στο δωμάτιο του Πόλκ. 

Στις 13 Μαΐου ταχυδρομήθηκε στο Γ' Αστυνομικό Τμήμα Θεσσαλονίκης η ταυτότητα του Πολκ, και όπως απέδειξε η γραφολογική έρευνα ο ταχυδρομικός φάκελος ήταν γραμμένος δια χειρός της μητέρας του Στακτόπουλου.

Η δίκη και η καταδίκη του Στακτόπουλου

Οι Βρετανοί απαίτησαν από τις Ελληνικές να μην ανακριθούν υπάλληλοι βρετανικών Υπηρεσιών και Οργανισμών όπως ο Χατζηαργύρης και ο Κόουτς και επέβαλαν να αναλάβει την υπόθεση ο ταγματάρχης Νικόλαος Μουσχουντής. Η βρετανική αστυνομική αποστολή ισχυριζόταν ότι είχε εντοπίσει έναν από τους δολοφόνους. 

 Γρηγόρης Στακτόπουλος, άσημος δημοσιογράφος και απόφοιτος του Κολλεγίου Ανατόλια της Θεσσαλονίκης, έκανε μεταφράσεις για τον τοπικό Τύπο. Ανέπτυσσε επαφές με ξένους δημοσιογράφους και είχε γνωρίσει τον Πολκ μέσω της Μάμα. 

Ο Στακτόπουλος ομολόγησε ότι είχε συνοδεύσει τον Πολκ και δύο γνωστούς κομμουνιστές, κατά τη νύκτα, σε μια βάρκα όπου ο Αμερικανός δημοσιογράφος δολοφονήθηκε και πετάχτηκε στη θάλασσα. Κατόπιν, έλαβε την εντολή να αποστείλει τη δημοσιογραφική ταυτότητα του Πολκ στην αστυνομία. 

Στη δίκη, ο Στακτόπουλος παρουσιάστηκε ως στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος που παρέσυρε τον Πολκ στον θάνατο ακολουθώντας εντολές. Οι δικηγόροι του δεν αμφισβήτησαν την κατηγορία και απλώς ζήτησαν να μην επιβληθεί η ποινή του θανάτου. 

Το πρόσθετο στοιχείο που παρουσιάστηκε ήταν η κατάθεση της μητέρας του ότι ομολόγησε ότι είχε ταχυδρομήσει την ταυτότητα του Πολκ στην αστυνομία.

 Με βάση την ομολογία του, ο Στακτόπουλος καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά, ως συνεργός. 

 Η ποινή του μειώθηκε το 1956 και τελικά απελευθερώθηκε το 1960. 

Στα απομνημονεύματά του ανακάλεσε την ομολογία του και έδωσε λεπτομέρειες για τις ταλαιπωρίες που υπέστη. 

Η θεωρία των Αριστερών είναι  ότι «το Κράτος της δεξιάς» σκότωσε τον Πολκ για να εμποδιστεί , τάχα , η μετάβαση του στο αρχηγείο του Μάρκου, και  για να αποτραπεί ο «θετικός» επηρεασμός της Αμερικανικής Κοινής Γνώμης , υπέρ του δημοκρατικού λαού.

Η συνέντευξη του Μάρκου θα επέφερε διακοπή της οικονομικής βοηθείας προς την διεφθαρμένη κυβέρνηση των Αθηνών. 

 Η αναταραχή στην Αμερική από το, « σκοτώνουν τους Αμερικανούς στην Ελλάδα», υπήρξε μεγίστη .

 Συμφέρον εκ της δολοφονίας του Πολκ μόνον οι συμμορίτες μπορούσαν να προσδοκούν και όχι η Ελληνικη Κυβέρνση , η οποία για να αποκρούσει τη συντονισμένη επίθεση του κομμουνιστικού μπλοκ είχε ανάγκην της βοηθείας όλου του Ελευθέρου Κόσμου και ιδίως της Αμερικής . 

 Το γεγονός άλλωστε της αποστολής εντός φακέλου της ταυτότητος του δολοφονηθέντος στις Αστυνομικές Αρχές φώναζε ότι οι δολοφόνοι ήθελαν να δείξουν ότι η δολοφονία έγινε στη Θεσσαλονίκη και άρα δεν την έκαναν οι συμμορίτες προς τους οποίους επρόκειτο να μεταβεί . 

Όπως έγραψε ο καθηγητής δικαστικής γραφολογίας Αριστείδης Πουλατζάς το 1957 που εξιχνίασε την υπόθεση. «Αν , τουναντίον , η δολοφονία του Πολκ εξετελείτο υπό οιωνδήποτε αντικομμουνιστών , τότε , ως ευνόητον , αφ ' ενός μεν ούτοι θα είχον όλον τον προς τούτο αναγκαίον χρόνον δια να θάψουν το πτώμα του δολοφονηθέντος εις μέρος ασφαλές και δεν θα ερρίπτετο εις την θάλασσαν διά ν ' αναδυθή μεθ ' ημέρας τινάς , αφ ' έτερου δε , δεν θα εστέλλετο το δελτίον ταυτότητος εντός φακέλλου εις τας Αστυνομικάς Αρχάς , της οποίας η αποστολή εδείκνυεν ότι η δολοφονία εγένετο εις Θεσσαλονίκην . Η εξαφάνισις του Πολκ θα απεδίδετο τότε ευθέως και αμέσως εις τους συμμορίτας , εις το αρχηγείον των οποίων , ως ήτο γνωστόν , εσκόπει να μεταβεί . Προς αποφυγήν τούτου και προς επίτευξιν του επιδιωκομένου σκοπού , ήτοι της αποδόσεως της δολοφονίας εις τας Αρχάς του Ελληνικού Κράτους η κομμουνιστική ηγεσία διέταξε τον Στακτόπουλον να στείλη αμέσως την ταυτότητα του δολοφονηθέντος , διά να κάμη πιστευτόν ότι η δολοφονία έλαβε χώραν εντός της πόλεως της Θεσσαλονίκης και ότι αύτη άρα εξετελέσθη υπό προσώπων ενεργούντων κατ ' εντολήν αυτών . Και ο Στακτόπουλος , εκτελών την ληφθείσαν διαταγήν , έβαλε την μητέρα του να γράψη την διεύθυνσιν διά ν ' αποφευχθή η άφεσις οιουδήποτε ιδικού του ίχνους». 

Η δολοφονία του Πόλκ αποφασίστηκε στο Βουνό, πριν εκείνος φύγει από την Αθήνα και την ανέλαβε κλιμάκιο εκτελεστών.  Και ο Στακτόπουλος ήταν συνένοχος μέχρι τα μπούνια.