15 Ιουνίου 1944. Άρχισαν οι σφαγές στην Πελοπόννησο. 2000 Κομμουνιστές με αρχηγό Βελουχιώτης κατέλαβαν τη φωλιά των εθνικιστών, το Βαλτέτσι.

 

Η περίοδος της Κατοχής ήταν δύσκολη για το Βαλτέτσι, όπως και για όλη την Ελλάδα.

 Στο χωριό δεν υπήρχε κατοχικός στρατός. 

Οκτώ Βαλτετσιώτες (τρεις εκ των οποίων ήταν επικηρυγμένοι απ΄τους Ιταλούς) είχαν ενταχθεί στην αντάρτικη ομάδα του Γρηγόρη Ματζουράνη που έδρασε στον Πάρνωνα προτού αυτοδιαλυθεί προσωρινά τον Ιούνιο του ’43 .Από εκεί οι Βαλτετσιώτες πέρασαν στον Ταϋγετο όπου εντάχθηκαν στα ένοπλα τμήματα της αντιστασιακής οργάνωσης Ελληνικός Στρατός του ίλαρχου Τηλέμαχου Βρεττάκου. 

Οι κομμουνιστές προσπάθησαν να προσεταιριστούν το χωριό και να το οργανώσουν στο ΕΑΜ και στις 17/03/1944 διορίστηκε επιτροπή του ΕΑΜ στο Βαλτέτσι. από τον απεσταλμένο του ΕΑΜ, Γκανά, που πήγε να πείσει τους Βαλτετσιώτες να οργανωθούν.

 Η επιτροπή του ΕΑΜ έπεσε σε αδράνεια και υπολειτουργούσε. προϊόντα που παρήγαγαν και έπαιρναν άλλα είδη πρώτης ανάγκης που δεν είχαν. 

Στις αρχές Μαϊου επισκέφτηκε το χωριό ο Γιάννης Ρούσσος, σημαντικό στέλεχος του ΕΑΜ στην περιοχή. Ήταν πιο φορτικός απ΄τον Γκανά. Όρισε και αυτός επιτροπή του ΕΑΜ στο Βαλτέτσι.

Τις ίδιες περίπου μέρες ήρθε και εγκαταστάθηκε στο Βαλτέτσι          ο Γατσόπουλος, σκληροπυρηνικός κομμουνιστής με σκοπό να παρακολουθεί την λειτουργία της εαμικής επιτροπής. 

Τις μέρες εκείνες οι Γερμανοί συνέλαβαν 3 Βαλτετσιώτες που επέστρεφαν στο χωριό απ’τον Ερμιονίδα, κοντά στον Αχλαδόκαμπο. Είχε προηγηθεί το χτύπημα μιας γερμανικής περιπόλου απ΄τον ΕΛΑΣ και οι Γερμανοί ήταν εξοργισμένοι. 

Οι 3 συλληφθέντες ήταν έγκλειστοι στην Τρίπολη και όλοι φοβόντουσαν ότι οι Γερμανοί θα τους εκτελούσαν για αντίποινα. 

Οι γυναίκες των συλληφθέντων πηγαινοέρχονταν στην Τρίπολη και παρακαλούσαν τον νομάρχη και άλλους υπευθύνους να μεσολαβήσουν στους Γερμανούς για να τους αφήσουν ελεύθερους. 

Ο Γατσόπουλος, που ουσιαστικά ήταν ο εκπρόσωπος του ΕΑΜ στο χωριό, όχι μόνο δεν φάνηκε να ανησυχεί για την τύχη των συλληφθέντων αλλά επέμεινε στην αυστηρή τήρηση της απαγόρευσης –επί ποινή θανάτου- της μετακίνησης στην Τρίπολη, και γενικώς της απαγόρευσης των μετακινήσεων εκτός χωριού χωρίς την έγκριση του τοπικού υπευθύνου (δηλαδή του ίδιου), και στην υποχρεωτική στρατολόγηση 100 αντρών του χωριού για τον ΕΛΑΣ. 

Όλα αυτά προκάλεσαν μεγάλη δυσαρέσκεια στο χωριό, οι καυγάδες με τον Γατσόπουλο ήταν συνεχείς και πολλοί άρχισαν να σκέφτονται την λύση της αυτοπροστασίας απέναντι στο ΕΑΜ με τον εξοπλισμό απ΄τα Τάγματα Ασφαλείας του Παπαδόγκωνα που είχαν έδρα την Τρίπολη. 

Υπέρ αυτής της επιλογής τάχθηκαν και επιφανείς Βαλτετσιώτες που κατοικούσαν στην Τρίπολη. 

Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η διαταγή του Γατσόπουλου να εκτελέσουν δύο γυναίκες που είχαν παραβιάσει την απαγόρευση μετακίνησης στην Τρίπολη και είχαν πάει εκεί. 

Η μία είχε πάει για να δει ο γιατρός το μικρό βρέφος της, αφού είχε ζητήσει άδεια και δεν της είχε δοθεί, και η άλλη για να πάρει τρόφιμα. 

Η διαταγή φυσικά δεν εκτελέστηκε, αφού η τοπική εαμική επιτροπή υπολειτουργούσε και η αντίδραση των κατοίκων ήταν έντονη. 

Το κλίμα έγινε πολύ βαρύ για τον Γατσόπουλο που αναγκάστηκε εκ των πραγμάτων να φύγει απ΄το χωριό. 

Η εκδίωξη ενός εκπροσώπου του ΕΑΜ απ΄το Βαλτέτσι ήταν βαρύ πλήγμα για το γόητρο του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και άκρως επικίνδυνο για την εξουσία του αν άλλα χωριά ακολουθούσαν την ίδια τακτική. 

Γνωρίζοντας για τις βιαιότητες των κομμουνιστών τόσο απέναντι στην οργάνωση Ε.Σ. όσο και απέναντι στους αντιφρονούντες στην Αργολίδα (κυρίως) και στην Λακωνία, οι κάτοικοι κατάλαβαν πλέον ότι η βίαιη ρήξη με το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ήταν αναπόφευκτη.

 Έτσι στις 26/05/1944 αποφάσισαν να στείλουν 7 εκπροσώπους του χωριού στην Τρίπολη στον Παπαδόγκωνα προκειμένου να τους εξοπλίσει. 

Η απόφαση δεν ήταν ομόφωνη καθώς πολλοί διαφωνούσαν, αλλά τελικά αποφασίστηκε το χωριό να παραμείνει ενωμένο και να εξοπλιστεί.

 Η λογική τους ήταν: «Ή όλο το χωριό με το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ή όλο το χωριό με τα Τάγματα Ασφαλείας. Δεν θα διαιρεθούμε!» . 

Στην Τρίπολη ο Παπαδόγκωνας αρχικά αρνήθηκε να τους εξοπλίσει με το αιτιολογικό ότι το Βαλτέτσι ήταν απομονωμένο και δεν θα μπορούσε να τους ενισχύσει εγκαίρως σε περίπτωση ελασίτικης επίθεσης. 

Τελικά όμως κατόπιν πιέσεων απ’τους Βαλτετσιώτες της Τρίπολης ενέδωσε και αποφασίστηκε ο εξοπλισμός του χωριού. 

Την επόμενη μέρα, 27/05/1944, τα όπλα έφτασαν στο χωριό με φορτηγό. Ήταν περίπου 130 καραμπίνες, δύο οπλοπολυβόλα και πυρομαχικά. 

Μερικές μέρες μετά, γύρω στις αρχές Ιουνίου 1944 εμφανίστηκαν για πρώτη φορά Γερμανοί .

 Ήταν δύο Γερμανοί σε ένα τεθωρακισμένο όχημα που στάθμευσε για λίγο στην πλατεία του χωριού. Χωρίς να μιλήσουν σε κανέναν, απεχώρησαν γρήγορα. 

Αυτή ήταν όλη και όλη η επαφή των Γερμανών με το Βαλτέτσι.

 … Οι ελασίτες συγκεντρώθηκαν στο χωριό Βάγγου Μεγαλουπόλεως, περίπου 12 χλμ απ΄το Βαλτέτσι. Συντονιστής της επίθεσης ήταν ο Βελουχιώτης. 

Κύριες δυνάμεις του ΕΛΑΣ που θα συμμετείχαν στην επιχείρηση ήταν το 6ο και το 12ο. 

Το σύνολο των ΕΛΑΣιτών υπολογιζόταν σε 2.500. Η δύναμη πυρός ήταν συντριπτικά υπέρ του ΕΛΑΣ με δεδομένη και την αποχώρηση του πιο αξιόμαχου τμήματος του λόχου ασφαλείας απ΄το Βαλτέτσι, και τον ελαφρύ οπλισμό των εναπομείναντων Βαλτετσιωτών οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν ήταν ιδιαίτερα μάχιμοι. 

Αυτά σε συνδυασμό με την έλλειψη κατάλληλων οχυρωματικών έργων και το άρτιο δίκτυο κατασκοπείας των κομμουνιστών καθιστούσαν την επιχείρηση πραγματικό περίπατο για τον ΕΛΑΣ.

 Η επίθεση εκδηλώθηκε γύρω στις 4 το πρωί της 15ης Ιουνίου 1944. Οι Βαλτετσιώτες παρά τον αρχικό αιφνιδιασμό τους (απόρροια της έλλειψης οργανωμένου σχεδίου αμύνης) αντιστάθηκαν όσο μπορούσαν. Ενδεικτικό είναι ότι δεν είχαν προνοήσει να έχουν ένα αποτελεσματικό τρόπο επικοινωνίας με την Τρίπολη. 

Το μοναδικό τηλέφωνο του χωριού δεν λειτουργούσε, αν και είχαν φωτοβολίδες εντούτοις δεν είχαν ειδικό πιστόλι για ρίψη φωτοβολίδων, ενώ δεν είχαν ούτε καν ασύρματο.

 Ελλείψεις αδιανόητες για τις οποίες ευθύνονταν κυρίως οι αξιωματικοί της διοίκησης του λόχου. 

Έτσι το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να στείλουν 3 αγγελιοφόρους στην Τρίπολη για να ενημερώσουν το Β΄ Αρχηγείο Χωροφυλακής στο οποίο υπάγονταν. 

Δυστυχώς όμως ο χρόνος ήταν πολύ λίγος και οι ενισχύσεις έφτασαν αργά. 

Κατά την διάρκεια της μάχης, οι αμυνόμενοι βρέθηκαν γρήγορα χωρίς ηγεσία αφού ο εκτελών χρέη διοικητή του λόχου ανθυπολοχαγός Φουφόπουλος (αφού ο λοχαγός Αριστομενόπουλος είχε πάει στην αποστολή στον Ταϋγετο) σκοτώθηκε, και οι ελασίτες κατάφεραν να μπουν σχετικά γρήγορα στο χωριό. 

Στην μάντρα της εκκλησίας του χωριού και στο σχολείο ήταν η πιο πεισματική αντίσταση των αμυνομένων. Μετά την αναμενόμενη κατάρρευση και των τελευταίων θυλάκων αντίστασης, άρχισαν οι συλλήψεις αμάχων οι πυρπολήσεις σπιτιών (πάνω από 30 κάηκαν) και η άνευ προηγουμένου λεηλασία του χωριού.

 Γίνανε πολλές εν ψυχρώ εκτελέσεις και σφαγές αόπλων, τραυματιών και αιχμαλώτων αντρών και γυναικών. 

Κατά την αποχώρησή τους οι ελασίτες, εκτός από τα πολυάριθμα λάφυρα που τα είχαν φορτώσει σε ζώα, πήραν μαζί τους και περίπου 140 αιχμαλώτους εκ των οποίων μόνο 20 ήταν άντρες του λόχου ασφαλείας και οι υπόλοιποι γυναικόπαιδα.

 Περίπου 20-30 εκ των αιχμαλώτων κατάφεραν και διέφυγαν όταν οι αποχωρούντες ΕΛΑΣίτες δέχτηκαν πυρά από ταγματασφαλίτες που είχαν καταφτάσει απ΄την Τρίπολη. Οι περισσότεροι όμως μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα του ΕΛΑΣ (Στρέμνιτσα, Δημητσάνα κ.α.).

 Οι 48 από αυτούς εκτελέστηκαν ή σφαγιάστηκαν, και οι υπόλοιποι υπέμειναν σκληρά βασανιστήρια. Το νεαρότερο θύμα ήταν ένα κορίτσι 11 ετών που εκτελέστηκε στον Φενεό. 

Στην κυρίως μάχη σκοτώθηκαν 43 Βαλτετσιώτες, μάχιμοι και άμαχοι. 

Οι 36 την μέρα της μάχης και άλλοι 7 βαριά τραυματίες εξέπνευσαν μερικές μέρες μετά στο νοσοκομείο της Τρίπολης. 

Σύμφωνα με την αριστερή ιστοριογραφία οι απώλειες του ΕΛΑΣ στο Βαλτέτσι ήταν 20 νεκροί και 30 τραυματίες. Πιθανότατα ήταν μεγαλύτερες. 

Στο Βαλτέτσι σκοτώθηκε και ο επιτελάρχης του Βελουχιώτη ταγματάρχης Παντελάκης. Υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις ότι ο Παντελάκης εκτελέστηκε πισώπλατα από εντεταλμένο του Βελουχιώτη γιατί είχε πέσει σε δυσμένεια. Όπως και να χει όμως, ο ΕΛΑΣ δεν πλήρωσε μικρό τίμημα στην ληστρική επίθεσή κατά του Βαλτετσίου. 

Απέναντι του είχε ελάχιστους, μη-οχυρωμένους, πλημμελώς εξοπλισμένους και όχι πρώτης διαλογής αμυνόμενους. Παρ’ολ’αυτά οι απώλειές του δεν ήταν διόλου ευκαταφρόνητες. 

Αυτό δείχνει ότι αν οι Βαλτετσιώτες και η διοίκηση του λόχου έκαναν αυτά που έπρεπε (οι σοβαρές παραλείψεις τους αναφέρονται και σε αυτήν την ανάρτηση και στο β’ μέρος), τότε πιθανότατα           ο ΕΛΑΣ να αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα στο Βαλτέτσι. 

Με τα “αν” όμως δεν γράφεται ιστορία.

 Γενικώς οι αριστεροί ιστοριογράφοι δεν πολυαναφέρονται στα γεγονότα του Βαλτετσίου. Ενδεικτικό είναι ότι ο Βαζαίος, διοικητής του 6ου συντάγματος του ΕΛΑΣ που συμμετείχε στην επίθεση, δεν κάνει την παραμικρή νύξη στο Βαλτέτσι στο βιβλίο του “Τα άγνωστα παρασκήνια της εθνικής αντιστάσεως στην Πελοπόννησο”. 

Ούτε είδε ούτε άκουσε τίποτα… 

Άλλοι πιο έντιμοι, όπως ο Νίκας στο βιβλίο του “Ο Άρης στον Μοριά” παραδέχεται ότι ο Βελουχιώτης φέρει ακέραια την ευθύνη για τα γεγονότα του Βαλτετσίου. 

 ΥΓ. Τα στοιχεία σχετικά με το Βαλτέτσι, προέρχονται απ΄το βιβλίο “Βαλτέτσι 1944″ του Κώστα Σαραντόπουλου.