Φαινόμενα παρακμής: Οι συμβιβασμένοι και προσεταιρισμένοι

του Δαμιανού Βασιλειάδη.

«Ο άνθρωπος είναι ευμετάβλητο ζώο, ιδίως όταν βρίσκει λογικοφανείς δικαιολογίες για τις μεταβολές του»
Μιχαήλ Ψελλός

Στην Ελλάδα του σήμερα, όπου η διαπλοκή έχει διαβρώσει θεσμούς και ανθρώπους, το πολιτικό ήθος και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια έχουν γίνει αγαθά υπό εξαφάνιση.
Η συναλλαγή, η εξαγορά συνειδήσεων, ο ευτελισμός οραμάτων, ιδεών και αρχών, η διαφθορά και η σήψη είναι μερικά από τα φαινόμενα που αναδείχτηκαν σε υπερθετικό βαθμό με την πολιτική του Ανδρέα Παπανδρέου και της λεγόμενης “μεγάλης δημοκρατικής παράταξης, που λέγεται ΠΑΣΟΚ. Από κει ξεκίνησαν όλα και αναπτύχθηκαν σε μια πρωτοφανή παρακμιακή πορεία στη συνέχεια. Ένα πρωτοφανές σε διάσταση φαινόμενο, που το θεωρούσαμε πριν “αγαθό της επάρατης δεξιάς” και τώρα αποτελεί “κοινό αγαθό” και “της μεγάλης δημοκρατικής, προοδευτικής και ριζοσπαστικής παράταξης”.
Είναι πραγματικά απίστευτο και όμως αληθινό. Τέτοια αλλοτρίωση και εκφυλισμός της ελληνικής κοινωνίας δεν υπήρξε ποτέ σε τέτοια έκταση, σ’ όλους τους τομείς και σ’ όλα τα επίπεδα, γιατί στο παρελθόν η Αριστερά ή η «μεγάλη δημοκρατική και προοδευτική παράταξη», όντας πριν στο περιθώριο του συστήματος, διατηρούσε τα οράματα και τις αξίες της, ενσωματωμένη όμως στο σύστημα έχασε στην πλειοψηφία της τον εαυτό της και την αξιοπρέπειά της, έγινε με μια λέξη χειρότερη και από την λεγόμενη δεξιά.
Μέσα σ’ αυτό το νοσηρό πολιτικό και κοινωνικό κλίμα, όπου τα κριτήρια για τις ανθρώπινες και πανανθρώπινες αξίες έχασαν το νόημά τους, διαστρεβλώθηκαν, ευτελίστηκαν ή εξαφανίστηκαν, αναπτύχθηκαν συμπεριφορές πολιτικών και πνευματικών ανθρώπων (για να αναφερθούμε σ’ αυτούς), που χαρακτηρίζονται από συμβιβασμό και πολλές φορές και συναλλαγή.
Τελικά φτάνεις στο σημείο να αναρωτηθείς: Μα έμεινε επιτέλους σ’ αυτόν τον τόπο τίποτε όρθιο ή όλα αλώθηκαν από το χρήμα και την δίψα για εξουσία;
Είμαστε υποχρεωμένοι να αναλύσουμε σε βάθος αυτό το εκφυλιστικό φαινόμενο που παρουσιάζεται - κι εδώ είναι η πραγματική “ύβρις”- σαν φαινόμενο δημοκρατικό προοδευτικό, ριζοσπαστικό, αριστερό, με το επίχρισμα μάλιστα του χρέους και του καθήκοντος απέναντι στη “μεγάλη δημοκρατική παράταξη” και την ενότητα της, στην οποία όλοι ομνύουν υποκριτικά.
Αυτή η απύθμενη διαστροφή και κυνική προκλητικότητα στη νοημοσύνη του Έλληνα, γιατί αλλιώς πως να τι χαρακτηρίσουμε, παρουσιάζεται με το φωτοστέφανο του «προοδευτικού, ριζοσπαστικού» ή «Αριστερού»
Ποια είναι όμως η αληθινή πραγματικότητα, πώς εξηγείται μια τέτοια συμπεριφορά και πώς πρέπει να χαρακτηρίσουμε τέτοια φαινόμενα, που καλλιέργησε το ΠΑΣΟΚ και όχι μόνο; Δεν ήταν μόνο ο Ανδρέας Παπανδρέου. Είχε και συνεργούς, είχε και διαδόχους, είχε και μιμητές. Και αυτοί οι μιμητές βρίσκονται σε όλες τις «προοδευτικές παρατάξεις!». Είναι ένα ερώτημα που χρειάζεται την απάντησή του. Και δε μιλάμε φυσικά για εξαιρέσεις.
Αυτού του είδους τους ανθρώπους τους ονομάζουμε “συμβιβασμένους ή προσεταιρισμένους”. Γι’ αυτούς αποφάνθηκε ο βυζαντινός λόγιος Μιχαήλ Ψελλός με τη φράση: «Ο άνθρωπος είναι ευμετάβλητο ζώο, ιδίως όταν βρίσκει λογικοφανείς δικαιολογίες για τις μεταβολές του».
Πρόκειται για ανθρώπους οι οποίοι απέβαλαν κάθε ηθικό φραγμό και άλλαξαν τη συμπεριφορά τους και την ιδεολογία τους ή εξαγοράστηκαν με χρήμα και θέσεις από το σύστημα, το καπιταλιστικό σύστημα, και ονομάζονται προσεταιρισμένοι ή συμβιβασμένοι.
Είναι ενδιαφέρον να αναλύσουμε το φαινόμενο αυτό, για να γίνει στο μέτρο του δυνατού, παράδειγμα προς αποφυγήν.
Θα επικαλεστούμε προς τον σκοπό αυτό την αυθεντική άποψη του Ανδρέα Παπανδρέου, που ήταν άριστος γνώστης της διαδικασίας προσεταιρισμού, την οποία και o ίδιος συστηματικά εφάρμοσε.
Να τι λέει ο ίδιος σ’ ένα άρθρο του στην εφημερίδα του ΠΑΣΟΚ εξόρμηση, προσδιορίζοντας το φαινόμενο.
Παραθέτω μερικά αποσπάσματα που έχουν τεράστια σημασία και για την σημερινή επικαιρότητα.[1]
“Η διάβρωση είναι βέβαια το κλειδί. Αποβλέπει στην επισήμανση προσώπων που παίζουν ή - με την κατάλληλη προώθηση θα παίξουν - σημαντικό ρόλο σε θέσεις - κλειδιά της πολιτικής ζωής του τόπου και ακόλουθα ο προσεταιρισμός τους και η κατάλληλη εκπαίδευση τους με στόχο την ένταξή τους (συνειδητά ή όχι) στους μηχανισμούς ελέγχου. Η Ελλάδα έχει πολύ πικρή πείρα, γιατί είναι ίσως η πρώτη χώρα της μεταπολεμικής περιόδου που διαβρώθηκε συστηματικά από τις υπηρεσίες των ΗΠΑ στα πλαίσια του Δόγματος Τρούμαν…Η διάβρωση της πολιτικής ζωής του τόπου μας είναι πραγματικά μνημειώδης. Ακόμη και σήμερα λέγεται απ’ τον απλό Έλληνα πολίτη πως ‘κανείς δεν γίνεται πρωθυπουργός στην χώρα μας, χωρίς την σύμφωνη γνώμη του πρέσβη των ΗΠΑ’…Βέβαια θα ήταν λάθος να νομισθεί ότι οι ‘προσεταιρισμένοι’ Έλληνες είναι πράκτορες. Αυτή είναι άλλη υπόθεση που δεν απαιτεί βαθύτερη ανάλυση παρά την αναμφίβολη πρακτική της σημασία. Οι ‘προσεταιρισμένοι’ Έλληνες έχουν ‘πεισθεί’ ότι το εθνικό μας συμφέρον ταυτίζεται με την πολιτική του μητροπολιτικού κέντρου – δηλαδή των ΗΠΑ ή του υποκατάστατού τους, της Δυτ. Γερμανίας και γενικότερα της Δυτικής Ευρώπης. Οποιαδήποτε άλλη τοποθέτηση της Ελλάδας ή δεν είναι νοητή γι’ αυτούς σαν ρεαλιστική εναλλακτική λύση ή αποτελεί εθνικά ύποπτη τοποθέτηση. Η δημιουργία ενός τέτοιου κλίματος, μιας τέτοιας κυρίαρχης ιδεολογίας, είναι απαραίτητος όρος για τη διάβρωση τόσο των πολιτικών φορέων της περιθωριακής χώρας όσο και των κρατικών λειτουργών της. Στην Ελλάδα ο εμφύλιος πόλεμος και ο απόηχος αυτού πρόσφερε το απαραίτητο υπόβαθρο για τη διαμόρφωση της ‘ραγιάδικης’ νοοτροπίας που χαρακτηρίζει την ηγέτιδα τάξη της χώρας μας και προλείανε το έδαφος για την αποτελεσματική διάβρωση πολιτικών φορέων και κρατικών λειτουργών… Με την ‘λήθη’ του παρελθόντος – όταν έρθει αυτή η ώρα - και με την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ - εφόσον πραγματοποιηθεί - η ‘εθνικοφροσύνη’ θα αντικατασταθεί σιγά-σιγά - από την ‘τεχνοκρατία’. Στα πλαίσια εισαγμένων προτύπων από το εξωτερικό και με τη διαμόρφωση ‘αντικειμενικών’ κριτηρίων τόσο για την επιλογή όσο και για την εκπαίδευση των κρατικών λειτουργών, θα προωθηθεί η στελέχωση του κράτους από ‘Ευρωπαϊστές’ Έλληνες που με τη νοοτροπία τους και τη μέθοδο δουλειάς που διδαχτήκανε, θα κρίνουν κάθε θέμα με βάση το συμφέρον του ευρύτερου χώρου στον οποίο ‘ανήκει’ η Ελλάδα, το συμφέρον δηλαδή της Δύσης κι όχι με κριτήρια ‘τοπικιστικά’, δηλαδή ελληνικά.”
Αυτά τα προφητικά έφη ο Ανδρέας Παπανδρέου. Έτσι όπως τα περιέγραψε, έτσι και εφαρμόστηκαν στην πράξη.
Οι εκσυγχρονιστές - νεοφιλελεύθεροι του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας και οι πολυπολιτισμικοί Αριστεριστές της Αριστεράς εντάσσονται σ’ αυτό το πλαίσιο ανάλυσης που προσδιόρισε με τόση οξυδέρκεια ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ίσως θα πρέπει σήμερα να προσθέσουμε κοντά στον όρο “Ευρωπαϊστές” και τον όρο“Υπερατλαντιστές.”[2]
Αυτή είναι η κατηγορία των “προσεταιρισμένων εκσυγχρονιστών”, που ασπάσθηκαν τη φιλοσοφία και τα προτάγματα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και της Νέας Τάξης.
Όμως δεν είναι μόνο οι εκσυγχρονιστές -νεοφιλελεύθεροι (ΠΑΣΟΚ και Νέα Δημοκρατία) που ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία. Είναι επιπλέον και οι Αριστεριστές, όπως τους αποκαλώ, της Ανανεωτικής και παραδοσιακής Αριστεράς, που, όσο παράξενο, παράδοξο και αντιφατικό κι αν φαίνεται, από διαφορετική αφετηρία εκκινώντας, υπηρετούν την ίδια ιδεολογία.
Θα αναφέρω χαρακτηριστικά τις απόψεις ενός θεωρητικού, πρωτεργάτη της «ταξικής πάλης» και της αποδομητικής θεωρίας του έθνους - κράτους, του καθηγητή κ. Γιάννη Μηλιού, που σε ανύποπτο χρόνο εκφράζει και επιβεβαιώνει αυτές τις απόψεις: Αναφερόμενος στην παραδοσιακή Αριστερά, που επί ΠΑΣΟΚ ανέλαβε τον άχαρο ρόλο να υπερασπίζεται το κυβερνητικό πρόγραμμα του, που συστηματικά το ίδιο αθετούσε, διατυπώνει τις ακόλουθες αποκαλυπτικές σκέψεις: «Στη διαδικασία του ιδεολογικού μετασχηματισμού που περιγράφουμε πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε μια μεγάλη μερίδα διανοουμένων στελεχών της παραδοσιακής Αριστεράς, αρχικά της «ανανεωτικής» και στη συνέχεια και της «ορθόδοξης» πτέρυγας της. Η πρόσβαση (ή η προσδοκώμενη πρόσβαση) στις ανώτερες θέσεις των κρατικών μηχανισμών (που για πρώτη φορά κατέστη δυνατή για το χώρο αυτό μετά τη μεταπολίτευση και ιδίως μετά την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981), αποτέλεσε το μηχανισμό ενσωμάτωσης τους στους κοινούς τόπους της κυρίαρχης ιδεολογίας.
Η ιδεολογική μετάλλαξη του κόσμου της Αριστεράς συνέπεσε με τη φάση της ολομέτωπης (οικονομικής, πολιτικής, ιδεολογικής) και εν πολλοίς νικηφόρας επίθεσης των κυρίαρχων τάξεων ενάντια στις δυνάμεις της εργασίας (1986 - 1995). Όχι πλέον κάποια μορφή μαρξιστικής ιδεολογίας, αλλά το «κράτος πρόνοιας» και η «συναίνεση για την ανάπτυξη» αναγορεύθηκαν σε ιδεολογικά οχυρά άμυνας του εργατικού κινήματος».[3]
Δεν ήταν λοιπόν μόνο οι εκσυγχρονιστές του μεγέθους του Αντώνη Λιάκου, άλλου πρωτεργάτη της θεωρίας αποδόμησης τους έθνους -κράτους, αλλά και παράγοντες της ανανεωτικής και παραδοσιακής Αριστεράς εξίσου. Δε θα κάνουμε δίκη προθέσεων. Μιλάμε για μια αντικειμενική κατάσταση.
Πάντως με «απόλυτη» ειλικρίνεια και επακριβή ερμηνεία διατυπώνει ο καθηγητής Γιάννης Μηλιός τα χαρακτηριστικά στοιχεία του μηχανισμού ενσωμάτωσης της Αριστεράς (των συμβιβασμένων και προσεταιρισμένων), για την οποία μιλάει και που σήμερα κυριαρχεί, μαζί με τους εκσυγχρονιστές, στα πνευματικά ιδρύματα (ΕΛΙΑΜΕΠ, Πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και οργανισμούς, στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (τηλεοράσεις, εφημερίδες, περιοδικά), στα συνδικάτα και στις περισσότερες μη κυβερνητικές οργανώσεις. Βασικά σ’ αυτό που αποκαλούμε ιδεολογικό μηχανισμό του κράτους, («στους κοινούς τόπους της κυρίαρχης ιδεολογίας», κατά Μηλιό), που παράλληλα με τους κατασταλτικούς του μηχανισμούς εξασφαλίζει την κυριαρχία της άρχουσας τάξης.
Κατά εκατοντάδες ο Ανδρέας Παπανδρέου και κατά χιλιάδες ο Κώστας Σημίτης τους προώθησαν σ’ όλες αυτές τις θέσεις και αξιώματα, για να υπηρετήσουν πιστά το σύστημα. Aυτό που έκανε ο Ανδρέας Παπανδρέου με την Αριστερά και στη συνέχεια σε μεγαλύτερη κλίμακα ο Κώστας Σημίτης, ήταν – για να ερμηνεύσουμε το φαινόμενο και με τη γλώσσα της ποίησης – ένα είδος φαουστικής συναλλαγής. Όλοι αυτοί από την Αριστερά εντάχτηκαν στο σύστημα, κατέληξαν στην πλειοψηφία τους, να γίνουν «αντικειμενικά» απολογητές του.
Το παράδειγμά τους ακολούθησαν με συνέπεια, και ο Κώστας Μητσοτάκης και ο Κώστας Καραμανλής. Αυτό το σύστημα, στο οποίο θεωρητικά είναι εναντίον, στην πράξη όμως (δηλαδή αντικειμενικά και πέρα από προθέσεις) το υπηρετούν πιστά.
Αυτή τη σύγκλιση - σύμπλευση μεταλλαγμένων αριστερών, ανανεωτών και ορθόδοξων, και μεταλλαγμένων εκσυγχρονιστών, παλαιο - και νεοφιλελεύθερων, εκφράζει με διεισδυτική ικανότητα ο Αντώνης Σαμαράς, ένας πολιτικός της συντηρητικής παράταξης κατά τα άλλα, προσδιορίζοντας επακριβώς τα χαρακτηριστικά της, με την ευκαιρία παρουσίασης του βιβλίου του Νίκου Κοτζιά στις 6.4.2009. Είπε εν κατακλείδι: «Κι έγινε μια διπλή ‘μετάλλαξη’: Παλαιοί αριστεροί μετέτρεψαν τον διεθνισμό της Αριστεράς, που ήταν αλληλεγγύη μεταξύ των λαών και τάξεων, που πάλευαν για την απελευθέρωσή τους, πέρα από εθνικούς διαχωρισμούς, σε ισοπέδωση της πολιτισμικής ιδιοπροσωπίας όλων των λαών.
Ενώ νεοπαγείς νεο-φιλελεύθεροι μετέτρεψαν την ελευθερία όλων των κοινωνιών να αξιοποιήσουν τα ‘συγκριτικά τους πλεονεκτήματα’ και να αυξήσουν τον πλούτο και την ευημερία τους, σε ελευθερία διακίνησης κερδοσκοπικών κεφαλαίων, που διέλυε τον παραγωγικό μηχανισμό κάθε τοπικής οικονομίας.
Οι μεταλλαγμένοι αριστεροί μετέτρεψαν τον διεθνισμό της απελευθέρωσης των λαών σε παγκοσμιοποίηση υποταγής των εθνών. Και οι μεταλλαγμένοι νεοφιλελεύθεροι μετέτρεψαν την ελευθερία της επιχειρηματικότητας σε ασυδοσία της κερδοσκοπίας. Κι από τον ‘πλούτο των εθνών’, που ύμνησε ο Άνταμ Σμιθ, κατέληξαν, χωρίς να το πολυκαταλάβουν, στη διάλυση των εθνών».
Αυτό που τονίζει ο Αντώνης Σαμαράς συνίσταται βασικά στη διάλυση του έθνους -κράτους, που επιχειρείται από τους δύο αυτούς παράγοντες.
Ο μεγάλος Έλληνας μουσικοσυνθέτης, ο “συντηρητικός” Μάνος Χατζiδάκις, είπε κάποτε την επαναστατική φράση: “Επαναστάτης είναι όποιος δε συμβιβάζεται”. Ο ίδιος έδωσε το παράδειγμα.
Φυσικά και δεν υπάρχουν σήμερα επαναστάτες με την κλασική έννοια.
Όμως υπάρχουν άνθρωποι που αντιστέκονται και δεν υποκύπτουν σε συμβιβασμούς, έστω κι ας αποτελούν σήμερα μειοψηφία. Και ουαί και αλίμονο σε μια κοινωνία που δεν έχει ηθικές αντιστάσεις, δεν κρατά αξίες, δεν διατηρεί ιδανικά, δεν πιστεύει σε οράματα και δεν τη διακρίνει η εθνική ιδιοπροσωπία και συλλογικότητα.
Θεώρησα απαραίτητο να προστρέξω στην ετυμηγορία συγκεκριμένων ανθρώπων, των οποίων τις απόψεις δύσκολα μπορεί να αμφισβητήσει ένας απελευθερωμένος από προκαταλήψεις και δογματισμούς πολίτης.
Όσο παράλογο και αντιφατικό κι’ αν φαίνεται: Το αστικό κράτος βασίζεται στην ιδεολογική ηγεμονία που του παρέχουν οι εκσυγχρονιστές του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας και οι Αριστεριστές της Ανανεωτικής και παραδοσιακής Αριστεράς.
(Έχουμε εξάλλου ηχηρά παραδείγματα «Αριστερών», που από την ανανεωτική και παραδοσιακή Αριστερά, μεταπήδησαν στα νεοφιλελεύθερα κόμματα. Είναι γνωστοί, που τους προβάλουν προκλητικά οι διαπλεκόμενοι στα κανάλια τους, και μη εξαιρετέοι). Και οι δύο, από διαφορετικές αφετηρίες, καταλήγουν στον κοινό σκοπό:
Κατάλυση του έθνους -κράτους και κατίσχυση της παγκοσμιοποιημένης ηγεμονίας του ιμπεριαλισμού.
Θα κλείσω ωστόσο αυτή την παράθεση με την ποίηση. Ο λόγος είναι ότι οι ποιητές ανήκουν στην κατηγορία εκείνη, που έχουν τη δυνατότητα με τη “θεϊκή” τους έμπνευση να εκφράσουν με τον καθαρό λόγο και στο μέτρο του δυνατού την «απόλυτη» αλήθεια.
Αναφέρομαι σ’ έναν μέγα Έλληνα ποιητή, τον Κωνσταντίνο Καβάφη, που χαρακτηρίζει τέλεια τις πράξεις τέτοιων ανθρώπων, τις οποίες βλέπουμε να ξετυλίγονται ανάγλυφα μπροστά μας και που αφορούν (φαουστική συναλλαγή) τους συμβιβασμένους, προσεταιρισμένους, μεταλλαγμένους και κατά Μηλιό «ενσωματωμένους» στο σύστημα. Έχουμε εξάλλου χτυπητά παραδείγματα Αυτό το σύστημα: το υποτελές, αντιδραστικό, καπιταλιστικό, αντιλαϊκό, αστικό!
[1] Ανδρέας Παπανδρέου, «Η εθνική ανεξαρτησία, βασικός στόχος», Εφημερίδα “Εξόρμηση”, 18.3.1977.
[2] Ο Ανδρέας Παπανδρέου, πανέξυπνος πολιτικός και γνώστης της ελληνικής πολιτικής σκηνής, εκμεταλλεύτηκε και χρησιμοποίησε στο έπακρο τα πολιτικά στελέχη και τη διανόηση τόσο της ΄Ενωσης Κέντρου, όσο και της Αριστεράς, ανανεωτικής και ορθόδοξης. Το ίδιο και με μεγαλύτερη μαεστρία έπραξε και ο Σημίτης, που στον τομέα αυτόν αναδείχτηκε σημαντικότερος παίχτης. Ο τελευταίος τα έδωσε όλα στα εξωθεσμικά κέντρα εντός και εκτός Ελλάδας (διαπλεκόμενους και Αγγλοαμερικάνους, βλ. Ολυμπιακά έργα, χρηματιστήριο, ΄Ιμια, συνοριακές διαφορές, ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας, παράδοση Οτσαλάν κ.λπ). «Επιστράτευσε» προς το σκοπό αυτό και την «προοδευτική» διανόηση, για να παραμείνει μια οχταετία στην κυβέρνηση, που τον ενδιέφερε ως αυτοσκοπός προσωπικά. Έτσι μεταβλήθηκαν, τα Πανεπιστήμια κυρίως, σε φυτώρια ανθελληνικής προπαγάνδας. Και έπεται βέβαια και συνέχεια.
[3] Βλ. Γιάννης Μηλιός, Ο Μαρξισμός ως Σύγκρουση Τάσεων, εκδ. «Εναλλακτικές Εκδόσεις/Δοκίμια, Αθήνα 1996, σ. 154.