ΑΠΟΣΤΑΣΙΑ 15ης ΙΟΥΛΙΟΥ 1965: Ποιος αποστάτης πρόσφερε στην Τουρκία τρία ελληνικά νησιά, και μεταφορά στην Ελλάδα του Πατριαρχείου ;

Του ΒΙΚΤΩΡΑ ΝΕΤΑ

Είναι γνωστό ότι η κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου ανετράπη στις 15 Ιουλίου 1965 με βασιλικό συνταγματικό πραξικόπημα, επειδή ο Γεώργιος Παπανδρέου, όταν τον Ιούνιο του 1964 επισκέφθηκε την Ουάσιγκτον, δεν υπέκυψε στις πιέσεις του προέδρου Λίντον Τζόνσον να αποδεχθεί το Σχέδιο Ατσεσον, που προέβλεπε διχοτόμηση της Κύπρου και παραχώρηση του Καστελόριζου στην Τουρκία.

Ο Γ. Παπανδρέου στη συνάντησή του με τον Τζόνσον και με άλλους Αμερικανούς αξιωματούχους αντιστάθηκε σθεναρά στις πιέσεις. Μετά τις συναντήσεις του προέβλεψε στους συνεργάτες του: «Τελειώσαμε. Οι μεγάλοι δεν τα συγχωρούν αυτά».

Μετά την αναχώρηση του Γ. Παπανδρέου από τις ΗΠΑ, ο πρόεδρος Λίντον Τζόνσον κάλεσε τον Ελληνα πρεσβευτή στην Ουάσιγκτον Αλ. Μάτσα και με απειλητικό ύφος επανέλαβε τα περί του Σχεδίου Ατσεσον. Ο Μάτσας τού θύμισε τις εξηγήσεις που του είχε δώσει ο Γ. Παπανδρέου, ότι «καμία ελληνική Βουλή δεν θα μπορούσε να δεχθεί ένα τέτοιο σχέδιο» και ότι «το ελληνικό Σύνταγμα δεν επιτρέπει σε καμία ελληνική κυβέρνηση να παραχωρήσει ένα ελληνικό νησί». Ακολούθησε ο παρακάτω απίστευτος διάλογος:

Τζόνσον: Τότε ακούστε με, κύριε πρέσβη. Γαμώ τη Βουλή σας και το Σύνταγμά σας! Η Αμερική είναι ελέφαντας. Η Κύπρος είναι ψύλλος. Και η Ελλάδα είναι ψύλλος. Αν αυτοί οι δύο ψύλλοι εξακολουθούν να φέρνουν φαγούρα στον ελέφαντα, μπορεί ο ελέφαντας να τους ρουφήξει μία και καλή με την προβοσκίδα του!

Μάτσας: Θα διαβιβάσω τις απόψεις σας στον πρωθυπουργό κ. Παπανδρέου, αλλά είμαι βέβαιος για την ελληνική απάντηση. Η Ελλάδα είναι δημοκρατία. Ο πρωθυπουργός δεν μπορεί να εναντιωθεί στις επιθυμίες της Βουλής.

Τζόνσον: Θα σας πω ποια απάντηση θα δώσω, αν πάρω τέτοιου είδους απάντηση από τον πρωθυπουργό σας. Ποιος νομίζει ότι είναι; Δεν μπορώ να έχω και δεύτερο Ντε Γκολ στα πόδια μου. Πληρώνουμε πολλά αμερικανικά δολάρια στους Ελληνες, κύριε πρέσβη. Αν ο πρωθυπουργός σας μου μιλήσει για Δημοκρατία, Βουλή και Σύνταγμα, τότε εκείνος, η Βουλή και το Σύνταγμά του μπορεί να μην κρατήσουν και πολύ!

Τον διάλογο αυτό, όπως του τον μετέφερε ο πρεσβευτής Αλ. Μάτσας, τον δημοσίευσε στο βιβλίο του «Ι should Have Died» (Ν. Υόρκη 1977) ο Φίλιπ Ντην (Γεράσιμος) Τσιγάντες, γιος του ταξίαρχου Χριστόδουλου Τσιγάντε.

Οι απειλές του προέδρου Τζόνσον πραγματοποιήθηκαν και επιβεβαιώθηκε η πρόβλεψη του Γεωργίου Παπανδρέου, ότι θα τον ανατρέψουν. Προωθήθηκε το 1965 το σχέδιο ανατροπής με εκτελεστή το Παλάτι και με τη στήριξη των αποστατών, που εγκατέλειψαν την Ενωση Κέντρου και σχημάτισαν τις βασιλικές κυβερνήσεις. Λεπτομέρειες του σχεδίου αναφέρονται σε απόρρητα έγγραφα της CIA και του Φόρεϊν Οφις, τα οποία αποχαρακτηρίστηκαν και δημοσιεύθηκαν.

Οι Αμερικανοί δεν εγκατέλειψαν τα διχοτομικά τους σχέδια για την Κύπρο και ενθάρρυναν την Αγκυρα να πραγματοποιήσει στρατιωτική επέμβαση. Ο Τούρκος καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου Νιχάτ Ερίμ, που χειρίστηκε το Κυπριακό επί των κυβερνήσεων Ινονού και διετέλεσε πρωθυπουργός το 1971, γράφει στο βιβλίο του «Η Κύπρος» (αποσπάσματα δημοσιεύθηκαν στη Βαλκανική Βιβλιογραφία του ΙΜΧΑ, τόμος ΙΙΙ - 1974, Θεσσαλονίκη 1976) τα εξής αποκαλυπτικά: «8 Φεβρουαρίου 1964:

Ο Αμερικανός Lawrence Sh. Moore, δημοσιογράφος της εφημερίδας Christian Science Monitor, με ζήτησε στο τηλέφωνο. Επειδή δεν με βρήκε, ήρθε σπίτι χωρίς ειδοποίηση και άφησε ένα βιβλίο για την Κύπρο και τις απόψεις του. Στο γράμμα του συνιστά ότι είναι δίκαιο και να ιδρυθεί τουρκοκυπριακό κράτος σε τουρκοκυπριακό τομέα. Ο Necdet (μπατζανάκης μου) μού έφερε σήμερα μια πολύ ενδιαφέρουσα είδηση. Ο νοικάρης του Roland, ασυρματιστής στην αμερικανική πρεσβεία στην Αγκυρα, συνέστησε στον Necdet, σαν δική του ιδέα, να γίνει απόβαση στην Κύπρο. (...) Στις 22 Φεβρουαρίου 1964 έφυγα στη Νέα Υόρκη. Η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας στις 4 Μαρτίου ήταν νίκη της Τουρκίας. (...) Παράλληλα έγινε γνωστό στα Ηνωμένα Εθνη, ότι η τουρκική κυβέρνηση έλαβε απόφαση αποβάσεως σε περίπτωση που δεν θα συμμορφωθεί ο Μακάριος. Στις 11 Μαρτίου με κάλεσε ο Ινονού. Ανέφερα τις εντυπώσεις μου από την Αμερική: "Η Αμερική είναι με το μέρος μας, αλλά δεν επιθυμεί έναν πόλεμο με την Ελλάδα. Σκέπτεται το ΝΑΤΟ. Εάν εμείς πιέσουμε την Αμερική, ανάλογα με την πίεση θα προχωρήσει. Η Αγγλία συμπεριφέρεται όπως τη συμφέρει, αλλά αυτή μπορεί να την καθησυχάσει η Αμερική". Ινονού: "Δεν είμαστε σε θέση να στείλουμε στρατό στην Κύπρο, αυτό συζητούμε με τους στρατηγούς τρεις φορές την ημέρα"».

Η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου προφανώς γνωρίζοντας τις κινήσεις της Τουρκίας έστειλε κρυφά -όπως έγινε αργότερα γνωστό- μια μεραρχία στην Κύπρο για να αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο απόβασης. Τη μεραρχία απέσυρε από την Κύπρο η χούντα τον Δεκέμβριο του 1967.


Στην περίοδο της αποστασίας συνέβησαν περίεργα πράγματα, όπως αποκαλύπτεται από την τουρκική πλευρά. Ο Σουάτ Χαϊρί Ουργκιουπλού, που διετέλεσε πρεσβευτής στην Ουάσιγκτον, γερουσιαστής και πρωθυπουργός της Τουρκίας από τις 20 Φεβρουαρίου έως τις 22 Οκτωβρίου 1965, σε άρθρο του στην εφημερίδα «Μιλιέτ» στις 27 Ιανουαρίου 1976, με τίτλο «Μερικές απόρρητες αναμνήσεις για τις τουρκοελληνικές σχέσεις», έγραψε τα εξής εκπληκτικά και απίστευτα:

«Μια τελευταία πρόταση που καταπλήσσει τον Inonu

Ο άξιος πρέσβης μας Taluy, που έχει πεθάνει, μια μέρα μου έστειλε με αγγελιαφόρο και με την παράκληση "να καή" το αποτέλεσμα μιας μυστικής συναντήσεως σε ανώτατο επίπεδο, που είχε οργανωθή πολύ έξυπνα. Ετρεξα αμέσως στον Inonu, που ήταν άρρωστος, και του το έδειξα. Ισως να το διάβασε πέντε και έξη φορές, το κράτησε, και ενίσχυσα τα μέτρα ασφαλείας στο σπίτι του. Το πρωί, άρρωστος, ήρθε στο σπίτι μου. Υστερα από πολύωρη συνομιλία είπε τα εξής: "Δεν μπόρεσα να κοιμηθώ όλη τη νύχτα. Μας λέει ο άνθρωπος 'να διευθετήσουμε τις διαφορές μας σαν τον Ατατούρκ και τον Βενιζέλο'. Μας προσφέρει 2-3 πολύ κοντινά νησιά και επιπλέον προτείνει 'να μεταφερθή στην Ελλάδα το Πατριαρχείο και η Θεολογική Σχολή που έμειναν χωρίς νόημα και πλήττουν τα εθνικά μας αισθήματα'. Απορώ και δεν νομίζω να έχη τέτοια δύναμη. Τους ξέρω καλά τους Ελληνες• αν υπήρχε ένας Βενιζέλος, θα τα κατάφερνε, αλλά είναι αδύνατοι κ' έχουν ένα σωρό κόμματα. Δεν μπορούν να τολμήσουν ούτε ένα βράχο σαν το Καστελλόριζο να μας δώσουν. Αν είναι, όπως λένε, πολύ ευχαρίστως, θα σε υποστηρίξω στη Βουλή, συνέχισε. Μην τυχόν κάψης το κρυπτογράφημα. Κάνε δύο αντίγραφα και το ένα φύλαξέ το στο αρχείο του πρωθυπουργού και το άλλο στο αρχείο του υπουργού των Εξωτερικών"».

Το ερώτημα είναι: Ποιος έκανε την απίστευτη πρόταση από την ελληνική πλευρά; Ασφαλώς δεν έγινε από την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου, ο οποίος αντέδρασε στις πιέσεις του προέδρου Τζόνσον και ανετράπη. Η πρόταση πρέπει να έγινε μετά τις 15 Ιουλίου έως τις 22 Οκτωβρίου 1965, που ήταν πρωθυπουργός στην Τουρκία ο Σουάτ Χαϊρί Ουργκιουπλού, από παράγοντα «ανωτάτου επιπέδου» των κυβερνήσεων της αποστασίας. Στο διάστημα αυτό υπουργός Εξωτερικών στην Αθήνα ήταν ο Σταύρος Κωστόπουλος, από 15 έως 20 Ιουλίου, και από τις 20 Ιουλίου έως τις 20 Αυγούστου ο Γεώργιος Μελάς (κυβέρνηση Γεωργίου Νόβα). Ο Ηλίας Τσιριμώκος (που ήταν και πρωθυπουργός) από τις 20 Αυγούστου έως τις 17 Σεπτεμβρίου και στη συνέχεια ώς τις 14 Απριλίου 1966 ήταν αντιπρόεδρος στην κυβέρνηση Στέφ. Στεφανόπουλου και υπουργός Εξωτερικών. Μετά το υπουργείο Εξωτερικών ανέλαβε ο ναύαρχος Ιωάννης Τούμπας.

Η πρόταση έγινε χωρίς να γνωρίζει τίποτε το υπουργείο Εξωτερικών; Πάντως μια έρευνα μπορεί να αποκαλύψει ποιος παράγων της αποστασίας πρόσφερε απλόχερα δώρα στην Τουρκία.