Η Βιβλική Εταιρεία του Λονδίνου και ο εξωμότης Κώστας Ντέλκας

Η Αλβανική Εθνική Βιβλιοθήκη τίμησε τα 190 χρόνια του «πατέρα» της αλβανικής γλώσσας Κωνσταντίν Χρισοφορίδη. Ο πατέρας της αλβανικής γλώσσας ήταν έλληνας Χριστιανός Ορθόδοξος και γεννήθηκε στο Ελβασάν το 1827.
Ο πατέρας του ήταν έμπορος και λεγόταν Αναστάσιος Ντέλκος ή Ντέλκας.
Το 1841 όταν ήταν 14 ετών, και αφού τέλειωσε τα μαθήματα στο ελληνικό σχολείο του Ελβασάν ο πατέρας του τον έστειλε στη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων όπου έμεινε έως το 1850.
Στα Ιωάννινα γνωρίστηκε με τον πρόξενο της Αυστρίας Χαν , ο οποίος ήθελε να μελετήσει την αλβανική γλώσσα και τον βοήθησε να μελετήσει το κείμενο της αλβανικής Καινής Διαθήκης που είχε μεταφραστεί το 1823 από τον Βαγγέλη Μέξη υπό την επιμέλεια του Γρηγόρη Αργυροκαστρίτη, σε ελληνικό αλφάβητο.
Μετά τα Ιωάννινα ο Κωνσταντίνος Ντέλκος ή Ντέλκας έγινε δάσκαλος στο ελληνικό σχολείο στα Τίρανα. Τον επόμενο χρόνο γύρισε στον τόπο του στο ελληνικό Σχολείο στο Ελβασάν και το 1852, πήγε στο ελληνικό σχολείο στο Βεράτι.Το 1853 πέθανε ο πατέρας του και έπεσε στη φτώχεια. Τελικά εγκαταστάθηκε στο Δυρράχιο, και μετα το έριξε στο εμπόριο μπας και βρει την τύχη του.
Στις αρχές του 1857 βρήκε την Τύχη του στη Σμύρνη, όπου τον φιλοξένησαν στην αμερικανική προτεσταντική ιεραποστολή , και από εκεί τον έστειλαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνέταξε ένα μνημόνιο για την αλβανική γλώσσα, και άρχισε να εργάζεται ως μεταφραστής για την Βρετανική Βιβλική Εταιρεία.
Τότε άλλαξε και το όνομα του σε Χροσφορίδης.
Από εκεί τον έστειλαν στη Μάλτα, στο Προτεσταντικό Κολέγιο όπου έμεινε από τα τέλη Ιουλίου 1857 ως το 1860 και τελείωσε τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης στις δύο αλβανικές διαλέκτους, τα Γκέκικα και τα Τόσκικα και τα χειρόγραφα στάλθηκαν στο Λονδίνο στις 15 Μαρτίου 1860.
Στη Μάλτα έγραψε και τις ,»Σημειώσεις για την Αλβανική γλώσσα».
Από εκεί , ο Κωνσταντίνος Χριστοφορίδης, πήγε στην Τύνιδα, όπου παντρεύτηκε την Ελένη με την οποία έκανε επτά παιδιά, τον Αναστάσιο, την Πολυξένη, την Αναστασία, την Κλεοπάτρα, τον Αλέξανδρο, τον Στέφανο και το Φίλιππο,και δίδαξε ελληνικά σε ένα σχολείο μέχρι το 1865 .
Στα τέλη Μαΐου 1865 ήταν στην Κωνσταντινούπολη όπου τον περίμενε ο Αλέξανδρος Τόμσον της Βιβλικής Εταιρείας που του είπε ότι πρέπει να χρησιμοποιεί το λατινικό αλφάβητο. Το 1866 έβγαλε τα Τέσσερα Ευαγγέλια και τις Πράξεις των Αποστόλων με λατινικό αλφαβήτο. Την ίδια χρονιά έβγαλε το λατινικό αλφαβητάρι για τη Γκέκικη διάλεκτο.
Τον Νοέμβριο 1869 τον έβαλαν στην Επιτροπής για το Αλβανικό αλφάβητο.
Το 1872 έβγαλε σύμφωνα με τις οδηγίες του Λονδίνου το Αλφαβητάρι στα Τόσκικα. Από το 1874 ως το 1878 υπήρξε μια «ψύχρανση» στις σχέσεις του με τη Βιβλική Εταιρείας, αλλά με την μεσολάβηση του Τομσον έγινε δυνατό να συνεχίσει τις εργασίες με την Βίβλο και μετακόμισε οικογενειακά στην Κωνσταντινούπολη, που το 1879 έβγαλε με ελληνικό αλφάβητο τα Τέσσερα Ευαγγέλια στην Τοσκική.
Το 1882 τυπώθηκε στην Κωνσταντινούπολη με άδεια από το Οθωμανικό Υπουργείο Παιδείας, μια λατινική γραμματική για την Τόσκικη διάλεκτο.
Τα μόνα βιβλία στα Αλβανικά που κυκλοφόρησαν στην Αλβανία κατά την περίοδο 1865-1879 ήταν τα βιβλία του Χριστοφορίδη που εξέδιδε η Βιβλική Εταιρεία, που εργαζόταν μαζί με την αγγλική πολιτική για να δημιουργήσει εθνική συνείδηση στην ανύπαρκτη «αλβανική» ταυτότητα.
Το 1884 επέστρεψε στην Αλβανία και προσπάθησα να ανοίξει ένα αλβανικό σχολείο στα Τίρανα, αλλά ήταν αδύνατο γιατί οι οθωμανικές αρχές δεν τον άφησαν λόγω της Λήγκας της Πρίζρεν.
Στη συνέχεια αφιέρωσε το σύνολο του χρόνου του στο πιο σημαντικό του έργο, «Το Λεξικό της Αλβανικής γλώσσας». Το 1888 επέστρεψε στο Ελμπασάν, όπου εργάστηκε ως δικαστής, μέχρι το θάνατό του.
Τον έθαψαν στην εκκλησία της Αγίας Μαρίνας.

Ο έλληνας Κωνσταντίνος Χρισοφορίδης, έγινε πολύτιμος πράκτορας των Αγγλών, βρήκε μεροκάματο, και ενοποίησε τις διαλέκτους δυο διαφορετικών λαών, σε μια «εθνική» γλώσσα, για την οποία προσέφερε το αλφαβητάριο και την γραμματική με δαπάνη του Λονδίνου.
Το Λεξικόν της Αλβανικής Γλώσσης, δημοσιεύθηκε στην Αθήνα το 1904, 25 χρόνια μετά το θάνατο του και ήταν γραμμένο στα ελληνικά.

Σπυρίδων Χατζάρας

ΥΓ. Η Βαλίτσα με τη Βιβλική Εταιρεία πάει πολύ μακριά.