Οι Ζαπατίστας, οι σβάστικες και ο Τσάβες

γράφει ο Δ. Ζαφειρόπουλος

Πριν μερικά χρόνια ένας γνωστός μου, δεν έχει σημασία το όνομά του, έκανε ένα ταξίδι στο Μεξικό για να συναντήσει εκεί τους Ζαπατίστας, την πρώην αντάρτικη ομάδα των Ινδιάνων στο Τσιάπας που έχει γίνει ένα από τα σύμβολα της παγκόσμιας αριστεράς. 
Ο συγκεκρκιμένος τύπος, φύσει περιπετειώδης, ποτέ δεν μπήκε σε κάποια από τις οργανωτικές δομές του «χώρου», αλλά πάντοτε έδινε το παρών στα δύσκολα. Τι έκανε λοιπόν ο αθεόφοβος πριν φύγει για το υπερατλαντικό ταξίδι του; Πήγε σε ένα από τα μαγαζιά που σταμπώνουν μπλουζάκια και σε ένα τέτοιο, χρώματος πορτοκαλί παρακαλώ, έβαλε επάνω του μια μαύρη σβάστικα. Με αυτό το παράταιρο μπλουζάκι στις αποσκευές του ξεκίνησε να βρει τους Ζαπατίστας. Δεν είναι δύσκολο να πας στο Μεξικό. Εκεί απλά έχεις να επιλέξεις ανάμεσα στις εξωτικές παραλίες του Ακαπούλκο και στα κοκτέηλ «Μαργαρίτα» ή στα κοινόβια εργασίας στο Τσιάπας. Εκεί όπου οι Ευρωπαίοι αριστεροί πηγαίνουν για να νιώσουν από κοντά τις συγκινήσεις ενός τριτοκοσμικού επαναστατικού κινήματος και ενδεχομένως και κάποιες άλλου τύπου κοινοβιακές συγκινήσεις. Ο Έλληνας συναγωνιστής έφτασε εκεί, εντάχθηκε σε κάποια ομάδα εργασίας – βοήθειας προς τον ινδιάνικο πληθυσμό και μία ωραία πρωία φοράει το πορτοκαλί μπλουζάκι με την σβάστικα. Ιερός τρόμος έπιασε τους Ευρωπαίους συντρόφους στην θέασή του, αλλά δεν έκαναν τίποτα, περιμένοντας προφανώς τους Ζαπατίστας να τιμωρήσουν τον «βέβηλο» Έλληνα με τον δικό τους τρόπο. Οι τελευταίοι όμως, αφού κοίταξαν καλά την σβάστικα, τον πήραν από το χέρι και τον πήγαν στα ερείπια ενός ναού της προκολομβιανής περιόδου, στον οποίο το σύμβολο που κυριαρχούσε ήταν φυσικά η σβάστικα σε διάφορες παραλλαγές της. Δηλωτικό μίας παρουσίας των Βίκινγκ, των αρχαίων Ελλήνων, των Ατλάντων, των Ελ, κανείς δεν ξέρει. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο συγκεκριμένος τύπος μια χαρά τα πέρασε πλέον με τους απογόνους των δεν ξέρουμε ποιών. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι οι Ζαπατίστας και ο γαλανομάτης ηγέτης τους κομαντάντε Μάρκο, αντί για ιερές αγελάδες του αριστερισμού είναι κρυφοναζί; Όχι βέβαια, απλά μας δείχνει να καταλάβουμε ότι ένα κίνημα του Τρίτου Κόσμου δεν μπορεί να κατηγοριοποιηθεί με τα δικά μας δεδομένα στην Ευρώπη. Το ίδιο και ο πρόσφατα εκλιπών Ούγκο Τσάβες, ο θάνατος του οποίου άνοιξε ένα διάλογο στον χώρο. Άλλοι τον θεωρούν έναν τυπικό αριστερό που φυλάκισε κατά καιρούς ελληνικά πληρώματα πετρελαιοφόρων. Άλλοι αντίθετα, τον χαρακτηρίζουν εθνικιστή επειδή τα έβαλε με τους «γιάνκηδες», εθνικοποίησε πολυεθνικές και κατά καιρούς καταφέρθηκε εναντίον του παγκόσμιου σιωνισμού. Ο Τσάβες όμως ήταν όλα τα παραπάνω και πραξικοπηματίας και βοήθεια από τους αριστερούς δέχθηκε, αφού μόνο αυτοί του έδιναν και ανοίγματα προς το «κακό» Ιράν έκανε. Το ίδιο παλαιότερα και ο Τσε Γκεβάρα. Από την μία υπήρξε και είναι ακόμη, το fashion symbol των απανταχού αστών που νομίζουν ότι κάνουν επανάσταση φορώντας τον στα μπλουζάκια τους ή κρεμώντας τον στους τοίχους των φοιτητικών εστιών τους. Από την άλλη, τα έβαλε με το κομμουνιστικό κόμμα το οποίο και τον πρόδωσε, έγραψε για Γη και Ελευθερία και όποιος διαβάσει τις απόψεις του για τους νέγρους επαναστάτες του Κονγκό, θα νομίζει ότι διαβάζει τουλάχιστον Γκομπινώ. Έτσι λοιπόν μπορούμε να εξετάσουμε και τον εθνικισμό. Ως κάτι που από την φύση του αντανακλά τις ιδιαιτερότητες κάθε λαού αλλά και κάθε εποχής. Ο εθνικισμός δεν είναι δόγμα, δεν είναι μονολιθικός όπως ο μαρξισμός, δεν έχει Ευαγγέλια, κανόνες και περιορισμούς. 
Είναι η έκφραση της θέλησης των λαών, η συλλογική τους προσπάθεια για αυθυπαρξία και η βούλησή τους για ένα κοινό μέλλον που προέρχεται από την συνειδητοποίηση ενός κοινού παρελθόντος. Όμως εκτός από την Ιστορία υπάρχει και η σύγχρονη πραγματικότητα, με τα συγκεκριμένα προβλήματα κάθε εποχής και τις κοινωνικές αντανακλάσεις αυτών. Δείτε για παράδειγμα την Ελλάδα και την γειτονιά της στα Βαλκάνια. Οι εθνικιστές της Αλβανίας, των Σκοπίων και της Βουλγαρίας θέλουν κομμάτια της πατρίδας μας και κομμάτια ο ένας της χώρας του άλλου. Οι Έλληνες εθνικιστές θέλουν (με δίκαια ιστορικά επιχειρήματα) την Βόρεια Ήπειρο, το Μοναστήρι και την Ανατολική Ρωμυλία. 
Στον Άγ. Παντελεήμονα όμως, οι Ρώσσοι, οι Πολωνοί και οι Αλβανοί που κατοικούν εκεί, πρωτοστατούν στον αντίδραση κατά των μεταναστών από την Αφρική και την Ασία. Είναι η αντιδρασή τους αυτή στους αλλόφυλους μετανάστες μη αποδεκτή ή κατακριτέα από τους Έλληνες εθνικιστές; «Άφήστε μας να σφαχτούμε», θα μπορούσε να είναι ένα συλλογικό σύνθημα των απανταχού εθνικιστών. Αφού όμως πρώτα ελευθερώσουμε τις διάφορες πατρίδες μας από αυτό που θεωρούμε ότι είναι οι κατακτητές. Είτε αυτοί είναι ο ηγεμονισμός των ΗΠΑ και των πολυεθνικών trust στην Λ. Αμερική, ο σιωνισμός στην Μ. Ανατολή, οι τράπεζες, ο αντιρατσισμός και οι μετανάστες στην Ευρώπη. 
Στον αγώνα αυτόν για την απελευθέρωση, ο κάθε λαός, ο κάθε εθνικισμός μπορούν να ψάχνουν για τους συμμάχους και τους φίλους που τους εξυπηρετούν ανά περίπτωση, ανάλογα με τις ανάγκες της γεωπολιτικής και κοινωνικής τους πραγματικότητας. Συμμαχίες που μπορεί να φαίνονται παράταιρες στον εθνικισμό του άλλου. Όμως αυτό ακριβώς είναι ο εθνικισμός: η έκφραση της πολυπλοκότητας του εθνικού συμφέροντος, η έκφανση μίας διαφοράς στον χρόνο και στον χώρο της λαϊκής ψυχής και βούλησης, χωρίς στεγανά, χωρίς δόγματα, χωρίς προφήτες και περιορισμούς a priori. 
Αντιλαμβανόμενοι αυτή την πραγματικότητα, δεν γινόμαστε λιγότερο εθνικιστές ή πραγματιστές, απλά καλύτεροι εκφραστές της βούλησης της εθνικής συνείδησης για ύπαρξη στο μέλλον.