Ο τορπιλισμός της ΕΛΛΗΣ

Το ελαφρό καταδρομικό "ΕΛΛΗ"

Tο Ναυτικό επί ποδός πολέμου
(πηγή: Γ. Μεζεβίρη Αντιναυάρχου ε.α.,"Τέσσαρες δεκαετίες εις την Υπηρεσίαν του Β. Ναυτικού", Αθήναι 1971)

Ο Γρηγόριος Μεζεβίρης διηγείται:

«Την 15η Αυγούστου 1940….κατέβηκα αμέσως στον Ναύσταθμο και έσπευσα να συναντήσω τον Αρχηγό του Στόλου, που είχε μόλις πληροφορηθεί το γεγονός. Ήταν έξαλλος και φοβερά αγανακτισμένος κατά του Υφυπουργού. Παρά τους αιφνιδιαστικούς βομβαρδισμούς πολεμικών μας σκαφών που είχαν προηγηθεί, ένα από τα μεγαλύτερα πλοία του Στόλου είχε διαταχθεί να παραμείνει επί ώρες αγκυροβολημένο σε όρμο τελείως ανοικτό, για να μην διακοπεί η παράδοση των καλών ειρηνικών καιρών της συμμετοχής του Ναυτικού στη θρησκευτική τελετή της Τήνου! Φαίνεται, μάλιστα, ότι το Γ.Ε.Ν., για να μην διακινδυνεύσει την ΕΛΛΗ, είχε εισηγηθεί την αποστολή του α/τ «ΑΕΤΟΣ». Ο Υφυπουργός όμως, επέμενε να αποσταλεί το εύδρομο για την μεγαλοπρεπέστερη συμμετοχή του Ναυτικού στην τελετή. Τη στιγμή που η δολοφόνος τορπίλη έπληττε την ΕΛΛΗ, το πλοίο έφερε μεγάλο σημαιοστολισμό, το επιτελείο του φορούσε τη μεγάλη στολή για να συμμετάσχει στη τελετή και το άγημα ετοιμάζονταν να αποβιβαστεί στη στεριά για να αποδώσει τις τιμές. Σύμφωνα με παλιό έθιμο, στη Τήνο είχαν συρρεύσει χιλιάδες προσκυνητές που δεν φαντάζονταν ότι την εποχή εκείνη η θάλασσα έκρυβε πολλούς κινδύνους.
Οι προσκυνητές βρίσκονταν σε μεγάλη αγωνία για την ασφαλή επιστροφή τους. Αποφασίστηκε λοιπόν, να επιστρέψουν με νηοπομπή που θα συνόδευαν τα α/τ «ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ» και «ΒΑΣ. ΟΛΓΑ». Τα αντιτορπιλικά απέπλευσαν από τον Ναύσταθμο το επόμενο πρωί, προκειμένου να ειδοποιηθούν οι εμπόλεμοι για την κίνηση αυτή και να αποφευχθεί νέα….παρεξήγηση.
Ο Αρχηγός του Στόλου επέβαινε στο α/τ «ΒΑΣ. ΟΛΓΑ» και εγώ στο α/τ «ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ». Κατά τον πλου είχαν ληφθεί τα συνήθη σε καιρό πολέμου μέτρα.
Ενώ παραπλέαμε τη Σύρο φάνηκε, σε ύψος 2.000 μέτρων περίπου αεροσκάφος στο οποίο δεν διακρίνονταν χαρακτηριστικά εθνικότητας με κατεύθυνση προς το α/τ «ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ». Διέταξα τον αξιωματικό πυροβολικού του πλοίου οι σκοπευτές των Α/Α να παρακολουθούν το αεροσκάφος και τα πυροβόλα να ετοιμαστούν για έναρξη πυρός. Σε λίγο, δέσμη οκτώ μικρών βομβών έπεφτε σε απόσταση μερικών εκατοντάδων μέτρων από το α/τ «ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ», αμέσως το πλοίο άρχισε να βάλλει κατά του αεροσκάφους και διαταζόταν «πλους ελίγδην» με πάση ταχύτητα, προκειμένου να διαταραχθεί η σκόπευση του αεροσκάφους. Ακολούθησε η πτώση άλλων δυο δεσμών των οκτώ βομβών και η τελευταία έπεσε μερικές δεκάδες μέτρα από το πλοίο. Δυστυχώς η ισχυρή θαλασσοταραχή δυσκόλευε πολύ τη σκόπευση των πολυβόλων μας και παρά το εντατικό πυρ το αεροσκάφος δεν κτυπήθηκε, αλλά ανέβηκε σε μεγάλο ύψος και εξαφανίστηκε στον ορίζοντα.

Κατά τον κατάπλου στην Τήνο, το α/τ «ΒΑΣ. ΟΛΓΑ» αγκυροβόλησε, ενώ για προστασία, το α/τ «ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ» κινούνταν με μεγάλη ταχύτητα γύρω από το αγκυροβόλιο.
Κανένα από τα πλοία μας δεν διέθετε την εποχή εκείνη συσκευή εντοπισμού υποβρυχίων. Όπως εξακριβώθηκε, εκτός από την μοιραία τορπίλη που είχε βυθίσει την ΕΛΛΗ, είχαν βληθεί άλλες δυο τορπίλες που είχαν προσκρούσει στον κυματοθραύστη. Διαπιστώθηκε, από θραύσματα των τορπιλών που βρέθηκαν, ότι ήταν ιταλικής προέλευσης. Όσον αφορά το μικρό μας εύδρομο, το μόνο ίχνος του που βρήκαμε ήταν η άκρη του καταρτιού του που προεξείχε από τη θάλασσα.

Αποπλεύσαμε από την Τήνο τις πρώτες απογευματινές ώρες συνοδεύοντας τα πλοία των προσκυνητών και χωρίς άλλο επεισόδιο καταπλεύσαμε στον Πειραιά. Πλήθη κόσμου και μέλη της Κυβερνήσεως περίμεναν με αγωνία τον κατάπλου της νηοπομπής.

Μετά τη τελευταία αυτή εχθρική ενέργεια έγινε επί τέλους αντιληπτό ότι η επιθυμία μας να διατηρήσουμε την ουδετερότητα δεν ήταν από μόνη της αρκετή για να μας προφυλάξει από αιφνιδιασμούς και τραγικές εκπλήξεις.
Επιβάλλονταν η λήψη προληπτικών μέτρων ασφάλειας. Διατάχθηκε η μεθόρμιση των πλοίων από τον Ναύσταθμο στον όρμο της Ελευσίνας, το μέγεθος του οποίου επέτρεπε τη διασπορά τους στο αγκυροβόλιο, για την αποφυγή ομαδικών καταστροφών σε περίπτωση αεροπορικής προσβολής.
Αποφασίστηκε η τοποθέτηση ανθυποβρυχιακών φραγμάτων για την προστασία των λιμένων του Πειραιά και του Ναυστάθμου και ορισμένων εσωτερικών θαλασσίων οδών. Συμπληρώθηκαν τα μέτρα Α/Α άμυνας. Ανακλήθηκαν τα αντιτορπιλικά από την Μήλο και την Ναύπακτο και έγινε κινητοποίηση των πλοίων σε εφεδρεία.

Με την ιδιότητα του Ανωτέρου Διοικητή των «εν όρμω» πλοίων ρύθμισα την υπηρεσία τους, ως σε περίοδο πολέμου, ιδιαίτερα όσα αφορούσαν την Α/Α άμυνά τους.
Μου ανατέθηκε επίσης από τον Αρχηγό σου Στόλου να μελετήσω με το Γ.Ε.Ν. τον τρόπο ενέργειας για την ταχύτερη δυνατή εκτέλεση της πόντισης των προβλεπομένων πεδίων ναρκών, μόλις ληφθεί η σχετική διαταγή. Επειδή για την επιχείρηση αυτή θα χρησιμοποιούνταν και όλα τα αντιτορπιλικά που διέθεταν σχετικές εγκαταστάσεις, ζήτησα με επιμονή να γίνει άμεσα εκπαίδευση των πλοίων στο έργο αυτό καθώς δεν είχε γίνει κατά την εκπαιδευτική περίοδο. Όταν μετά από δυο περίπου μήνες διατάχθηκα να προβώ στην άμεση πόντιση των πεδίων, καμιά σχετική άσκηση δεν είχε προηγηθεί.