1944. Η 28η ημέρα της μάχης της Αθήνας

Του Σπύρου Χατζάρα 

Σάββατο 30 Δεκεμβρίου 1944. Ραγδαία βροχή τη νύχτα και το πρωί. Μετά ο καιρός ήταν καλός. Ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» στις 30.12.44 έγραφε: «Τα Αγγλικά κανόνια και αεροπλάνα πυρπολούν τις εκκλησίες , τα εργοστάσια και τις συνοικίες». 

Ο ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών, μετέδωσε τη δήλωση του Βασιλέως Γεωργίου με την οποία διόριζε Αντιβασιλέα τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και τόνιζε ότι δεν θα επιστρέψει στην Ελλάδα προ του δημοψηφίσματος.Μετά την εμπέδωση της τάξεως ο αντιβασιλεύς θα ανέθετε την εντολή σε μια «Κυβέρνηση εξομάλυνσης».

 «Εξετάσαντες επισταμένως την τρομεράν κατάστασιν εις ήν περιέστη η προσφιλής Ημών χώρα, συνεπεία περιστάσεων άνευ προηγουμένου και εκτός παντός ελέγχου και όντες αποφασισμένοι να μη επιστρέψωμεν εις την Ελλάδα ειμή κατόπιν ελευθέρας και ειλικρινούς εκδηλώσεως της εθνικής θελήσεως, έχοντες δε πλήρη εμπιστοσύνην εις την νομιμοφροσύνην και αφοσίωσιν Υμών: ΔΙΟΡΙΖΟΜΕΝ Υμάς, Αρχιεπίσκοπον Δαμασκηνόν, διά τη παρούσης Δηλώσεως, ως Αντιβασιλέα, δια την περίοδον της παρούσης αρρύθμου καταστάσεως. Κατ’ ακολουθίαν Σας εξουσιοδοτούμεν και εξαιτούμεθα όπως λάβητε πάντα τα αναγκαία μέτρα, προς αποκατάστασιν της τάξεως και γαλήνης εν τω Βασιλείω. Σας δηλούμεν επιπροσθέτως την επιθυμίαν μας όπως εξακριβωθή δια δημοκρατικών μεθόδων η ελευθέρα εκδήλωσις της θελήσεως του Ελληνικού Λαού, ευθύς ως παρέλθη η παρούσα θύελλα και ούτω συντομευθώσι τα πληγώνοντα την ψυχήν μας δεινά της φιλτάτης Πατρίδος. ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β΄».

 Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, κατά την τετραήμερη παραμονή του στην Αθήνα (25-29 Δεκεμβρίου 1944) αποφάσισε και έχρισε τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών , Δαμασκηνό, ως αντιβασιλέα. Ο αντιβασιλεύς Δαμασκηνός, προήδρευσε, στις 26 Δεκεμβρίου 1944, της συσκέψεως στην οποία μετείχαν οι εκπρόσωποι των ελληνικών κομμάτων, οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, οι εκπρόσωποι της αγγλικής κυβέρνησης (Τσώρτσιλ, Ιντεν, Μακμίλαν, Σκόμπι, Αλεξάντερ ) και οι πρεσβευτές στην Ελλάδα των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ενωσης. 
Η τυπική ορκωμοσία έγινε στις 30 Δεκεμβρίου 1944 με την ανάθεση της αντιβασιλείας από τον Γεώργιο.Η τελετή της ορκωμοσίας έγινε στο υπουργείο Εξωτερικών, όπου ήσαν παρόντες ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, οι εκπρόσωποι των πολιτικών κομμάτων, τα μέλη της Ιεράς Συνόδου, εκπρόσωποι των ενόπλων δυνάμεων, ο αρχιστράτηγος Σκόμπι και τα μέλη του διπλωματικού σώματος.
 Μετά την ορκωμοσία του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού ως αντιβασιλέως, άρχισε η διαδικασία για την ανάθεση της διακυβέρνησης στον Νικόλαο Πλαστήρα όπως ήθελαν οι άγγλοι και οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Ο Πορφυρογένης μίλησε με τον Πλαστήρα, δυο φορές στο τηλέφωνο .
 Ο Πλαστήρας του απάντησε: «Αν δέχεστε τους στρατιωτικούς όρους του Σκόμπι, πηγαίνετε να το πείτε στον Σκόμπι. Πολιτικούς όρους μην ανακατεύετε . Πολιτικά ζητήματα δεν θα συζητηθούν μαζί σας».

 Η 3η ορεινή Ταξιαρχία από τις επτά το πρωί συνέχισε την εκκαθάριση της Καισαριανής και του Παγκρατίου. Το 2ο Τάγμα ολοκλήρωσε την εκκαθάριση του Παγκρατίου μέχρι του υψώματος Προφήτη Ηλία. Το 3ο Τάγμα καθάρισε τους συνοικισμούς Ζωοδόχου Πηγής, Αναλήψεως, Νέας Ελβετίας και Βύρωνα και έβγαλε περιπόλους στους συνοικισμούς Κοπανά και Υμηττού αποκαθιστώντας επαφή με τα αγγλικά τμήματα .Το 148 Τάγμα Εθνοφυλακής συνέχισε την εκκαθάριση του Συνοικισμού της Καισαριανής. Οι Κομμουνιστές που υποχώρησαν από την Καισαριανή μαζεύτηκαν στο Λιόπεσι και την Αγία Παρασκευή.

 Η 3η Ορεινή Ταξιαρχία, με τα τρόφιμα που ανακάλυψε στις «αποθήκες» του ΚΚΕ οργάνωσε συσσίτια διά των ανευρεθέντων τροφίμων . Το ΚΚΕ εξακολουθούσε να διαπραγματεύεται στο παρασκήνιο και να περιμένει απάντηση από τους Άγγλους στο υπόμνημα της 27ης Δεκεμβρίου. 
Εκτός από την «απώλεια» της Καισαριανής οι κομμουνιστές συμπτύχτηκαν εντός της πόλεως και εκκένωσαν τον λόφο του Φιλοπάππου και τη συνοικία Ψυρρή. Μετά την κατάληψη του Ψυρρή άνοιξε ο δρόμος για την εκκαθάριση του Μεταξουργείου και Δυτικότερα του Βοτανικού. 
Στην πλατεία Κάνιγγος σκοτώθηκαν ο Ανθυπολοχαγός (ΜΧ) Σταμάτιος Αρετής του Νικολάου, και ο ΄Εφ. Ανθυπολοχαγός (ΠΖ) Αντώνιος Θεοχαρίδης του Αντωνίου, της 500 Μονάδας.
 Στα Εξάρχεια ο λόχος «Λόρδος Μπάυρον» διατάχθηκε να καταλάβει την κλινική Σμπαρούνη που βρισκόταν στη γωνία των οδών Χαριλάου Τρικούπη και Ναυαρίνου. Η κίνηση αυτή αποφασίστηκε σαν αντιπερισπασμός και για ν’ αποκτήσει ο ΕΛΑΣ ένα επιπλέον έρεισμα στη μετωπική γραμμή των Εξαρχείων. 
Η κλινική έπιανε με τον όγκο της ένα ολόκληρο σχεδόν οικοδομικό τετράγωνο και αντίκριζε διαγώνια το Χημείο, που ήταν οχυρό της Χί. Όταν το μεσημέρι έφτασε και μπήκε μέσα η ομάδα του Γιάννη Ξενάκη , η κλινική είχε κιόλας καταληφθεί . Βρήκαν την κλινική σε πλήρη λειτουργία .Νοσηλεύονταν πολλοί τραυματίες.
 Το προσωπικό αντιμετώπιζε τους εισβολείς με ψυχραιμία και κάποια, αδιαφορία. Και συνέχιζε τη δουλειά του όπως πρώτα.
 Στον Πειραιά βρετανικές δυνάμεις συνέχισαν την επίθεση τους στα Ταμπούρια και τη Δραπετσώνα. Ο ΕΛΑΣ κατέλαβε και τη Λευκάδα. 
Παρά τις πολιτικές εξελίξεις και την συντριβή στην Καισαριανή το ΚΚΕ συνέχιζε την αρπαγή ομήρων.
 Ο ΟΠΛΑ εκτέλεσε στο Άσυλο Κοκκινιάς τον Τ/χη (ΠΖ), Γεώργιο Διακάκη του Εμμανουήλ, και τον Α/νχη (ΠΖ) Γεώργιο Ξυπολιτά του Ζαχαρία. Η ΟΠΛΑ συνέλαβε και τον τροτσκιστή εφοπλιστή Ανδρέα Εμπειρίκο στο σπίτι του, και στη συνέχεια τον δίκασε σε λαϊκό δικαστήριο στο Περιστέρι. Ο Γιώργος Θεοτοκάς συναντήθηκε με τον Ελύτη που μπόρεσε και ξέφυγε από το ελασίτικο κράτος και φιλοξενούνταν στου Γιώργου Κατσίμπαλη. Ο Ελύτης ήταν γραμμένος, σε δύο καταλόγους προγραφών, στον έναν ως Αλεπουδέλης, βιομήχανος, και στον άλλον ως Ελύτης, λογοτέχνης «εθνικιστής». Συζήτησαν για την απαγωγή των ομήρων και τις την ανατινάξεις σπιτιών. Όπως έγραφε ο Θεοτοκάς «ειδοποιούνται ξαφνικά οι ένοικοι να βγουν έξω και το σπίτι ανατινάζεται, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί το υλικό του για την κατασκευή αντιαρματικού προχώματος. Κατόπι το χωνί διατάζει τους περιοίκους να κατέβουν να φτιάσουν το πρόχωμα, με την απειλή ότι ειδάλλως θ’ ανατιναχτούν και τα δικά τους σπίτια. Τούτα συμβαίνουν κι είναι περιττά εντελώς, γιατί τα προχώματα αυτά δεν αντέχουν στην πίεση των αγγλικών τανκ».