14 Αυγούστου 1949. Οι Κομμουνιστές ανενόχλητοι εγκατέλειψαν την Πρέσπα και διέφυγαν στην Αλβανία

Ο ΠΑΠΑΓΟΣ Ο ΒΕΝΤΗΡΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΑΦΗΣΑΝ ΤΟΥΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ ΝΑ ΔΙΑΦΥΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ

Οι Ψαράδες η πρωτεύουσα του ΚΚΕ στο «Βουνό» όπου υπογράφηκε και η ΝΑΤΟϊκή Κόκκινη Συμφωνία των Συντρόφων Κοτζιά και Ζάεφ 


 του Σπύρου Χατζάρα

Η πρωτεύουσα της «Ελεύθερης Ελλάδας», δεν ήταν στο «Βουνό» αλλά στους Ψαράδες της Πρέσπας, όπου οι σύντροφοι Κοτζιάς και ο Ντιμιτρόφ υπέγραψαν την «Κόκκινη» Συμφωνία.

 Εκεί έμενε ο Ζαχαριάδης με τη Ρούλα, και έτρωγαν φρέσκο ψαράκι.
 Όλα τα ανώτερα Κομματικά όργανα συνεδρίαζαν τότε στην εκκλησία των Ψαράδων, από όπου, επικοινωνούσαν με τη Γιουγκοσλαβία με βάρκες.

 Η κύρια γραμμή ανεφοδιασμού, ήταν από την Αλβανία, μέσα από την χερσόνησο του ΠΥΞΟΥ, από τον παλιό δρόμο των Καραβανιών , που ξεκινά από την νοτιοανατολική ακτή της Μικρής Πρέσπας στο χωριό Μικρολίμνη, και περνάει από τους Ψαράδες και καταλήγει στο εγκαταλελειμμένο σήμερα χωριό Κρανιά, και που τον 19ο αιώνα συνέδεε τα Μπίτολα (Μοναστήρι) με την Κορυτσά. 

Το δρόμο αυτό, τον ξανάνοιξαν οι Ιταλοί κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, το 1916, για να ενώσουν την επάνω Πρέσπα με την Κορυτσά. Ο δρόμος που υπάρχει και σήμερα και τον ακολουθούν οι τουρίστες είχε γίνει βατός για αυτοκίνητα από τους αλβανούς και τους κομμουνιστές. 

Για το λόγο αυτό το σχέδιο επιχειρήσεων προέβλεπε μια «τολμηρά και ταχεία ώθηση δυνάμεων προς αυχένα ΠΡΕΒΟΛ- Λαιμόν ΠΡΕΣΠΩΝ και προς ΒΑΡΜΠΑΝ— ΒΑΤΟΧΩΡΙ, προς αποκοπή των οδών διαφυγής» των Κ/Σ προς την ΑΛΒΑΝΙΑ. 

Το σχέδιο επιχειρήσεων προέβλεπε την «διαπεραίωση δύναμης στην χερσόνησο ΠΥΞΟΥ προς εκκαθάρισιν ταύτης». 

Το βράδυ της 11/12 Αυγούστου τα τμήματα του ΔΣΕ αποχώρησαν από το Λέσιτς και το πρωί της 12ης, οι ΛΟΚατζήδες ανέβηκαν στο ύψωμα μαζί με λόχο του 513 Τάγματος Πεζικού.
 Ήδη είχε αρχίσει η εκκένωση. Από τον Άγιο Γερμανό έφυγαν στις 12 Αυγούστου. 

Ο «στρατηγός» Γούσιας και ο Κομισάριος του Πολέμου «στρατηγός» Μπαρτζιώτας την κοπάνησαν από το ύψωμα ΛΟΚΜΑ, όπου ήταν το Γενικό Στρατηγείο, το βράδυ της 12ης Αυγούστου. Όταν οι ΛΟΚατζήδες εξόρμησαν τα μεσάνυχτα για να καταλάβουν το ΛΟΚΜΑ, οι «σύντροφοι «πήγαιναν ήδη για την Αλβανία και εκείνοι που έμειναν για οπισθοφυλακή κράτησαν τις θέσεις τους.

 Ο Ζαχαριάδης ο πρόεδρος του «Πολεμικού Συμβουλίου , πέρασε στην Αλβανία στις 13 Αυγούστου, μαζί με τους Γούσια, Μπαρτζιώτα, Γ. Ιωαννίδη, Δ. Βλαντά, Κ. Καραγιώργη, Γ. Ερυθριάδη (Πετρή), Κ. Κολιγιάννη , Στ. Γκιουζέλη και τους υπουργούς της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης. 

Και μετά, συνεδρίασαν στην Κορυτσά στις 20 Αυγούστου, έβγαλαν συμπεράσματα και έβαλαν τους ηλιθίους της Κόκκινης Φυλής να πολεμήσουν και για το Γράμμο.

 Ο Θ.Τσακωλώτος , ως διοικητής του Β.Σώματος Στρατού ζητούσε εναγωνίως την κατάληψη του Λαιμού και αποκοπή της διαφυγής των Κομμουνιστών προς Αλβανία.

 Ο Παπάγος , απάντησε και με την διαταγή (ΑΙΙ. 231486]4009]39) προς τον Βεντήρη στις 15.00 ανέφερε: «Εκμετάλλευση επιτυχίας ιδία επί κατευθύνσεως κυρίας προσπαθείας εξελίσσεται με άπαράδεκτον βραδύτατον ρυθμόν. Λάβετε σύντομα μέτρα διά καταδίωξιν εχθρού πρός γενικάς κατευθύνσεις ΒΑΡΜΠΑ — ΜΟΣΧΟΧΩΡΙ και ΛΑΙΜΟΝ και άποκοπήν διαφυγής». Αρχιστράτηγος Α. ΠΑΠΑΓΟΣ. 

Όπως λέει η έκθεση του Βεντήρη , μετά το τέλος των επιχειρήσεων , «Η Κίνηση των Αρμάτων προς ΚΡΥΣΤΑΛΟΠΗΠΗ και ΛΑΙΜΟ κατέστη αδύνατος πέραν ΒΑΊΌΧΩΡΙΟΥ και αύχένος ΠΡΕΒΟΛ λόγφ καταστροφής των οδών και σημειωθείσης επιβραδύνσεως κατά την άρσιν ναρκοπεδίων επί των δρομολογίων».

 Ο Βεντήρης απάντησε στην έκθεσή τοπυ και στον Τσακαλώτο, σημειώνοντας ότι, «Την 13-8-49 τό Β' Σ.Σ. δια του ύπ' αριθ. 132|2Γ σήματος του ανέφερε εις Άρχιστράτηγον οτι παρακωλύεται η διοίκησις εις τους Σ.Δ. των Μ. Μονάδων εκ της επισκέψεως και επεμβάσεως κατά την μάχην διαφόρων αξιωματικών των συμμαχ. αποστολών, ζητεί δε την επεμβασίν του».

 Ο Τσακαλώτος,  με τον πιο διπλωματικό τρόπο έλεγε στον Παπάγο , ότι οι Συμμαχικοί Σύνδεσμοι δεν επέτρεπαν στους διοικητές να καταλάβουν τον αυχένα του Λαιμού. 

Για την κατάληψη της χερσονήσου του ΠΥΞΟΥ, εκτός της κίνησης από ΛΑΙΜΟ, είχε προβλεφθεί με τη βασική διαταγή επιχειρήσεων, αποβατική ενέργεια στο νότιο τμήμα της από την περιοχή ΜΙΚΡΟΛΙΜΝΗΣ. Προκειμένου να εκτελεσθεί άμεση απόβαση από τις 12 Αυγούστου , ακολουθούσαν τις Μοίρες της ΙΙΙης Μεραρχίας καταδρομών μονάδες πλωτών μέσων του Μηχανικού, μαζί με το απαραίτητο τεχνικό προσωπικό. 

Η 3η Μεραρχία βρισκόταν όμως υπό την άμεση διοίκηση των Αμερικανών. 

Σύμφωνα με την έκθεση του Βεντήρη, το Β'. Σ. Σ. «διέταξε την κατάληψιν χερσονήσου ΠΥΞΟΥ εκτός τής κινήσεως δια ΛΑΙΜΟΥ ως είχε προβλεφθή δια τής βασικής διαταγής επιχειρήσεων με αποβατική ενέργεια εις τό νότιον τμήμα της περιοχής ΜΙΚΡΟΛΙΜΝΗΣ— ΚΡΑΝΙΑΣ. Δια τήν άμεσον άπόβασιν, ήτις θά έλάμβανεν χώραν ευθύς ώς τα τμήματα ήγοντο εις περιοχήν ΜΙΚΡΟΛΙΜΝΗΣ — ΚΡΑΝΙΑΣ, τα πλωτά μέσα και τό απαιτούμενο» τεχνικόν προσοιπικόν ήκολούθουν από τής 12ης Αύγουστου τά προς τήν κατεύθυνσιν ταύτην κινούμενα τμήματα τής Μεραρχίας Καταδρομών. Πλήν τών τμημάτων Καταδρομών προωθήθη προς τον σκοπόν τούτον και Τάγμα τής 35 Ταξιαρχίας της Χ Μεραρχίας, ώς προεβλέπετο εις τήν διαταγήν επιχειρήσεων». 

Διαβάστε προς περιγράφει την αποτυχία συλλήψεως των κομμουνιστών ο Βεντήρης: «Κατά την 14ην Αυγούστου η κίνησις προς Χερσόνησον ανεκόπη λόγω ισχυράς οργανώσεως ΛΑΙΜΟΥ και καταστροφής των γεφυρών επί του ΛΑΙΜΟΥ υπό των ΚΣ. Η στενότης του ΛΑΙΜΟΥ, το φύσει απρόσιτον έδαφος αμέσως δυτικώς ΛΑΙΜΟΥ και ισχυραί οργανώσεις και αντιστάσεις δεν επέτρεψαν την έκμετάλλευσιν πρός Χερσόνησον εντός τής 14ης. Επιπροσθέτως ή μή στενή συνεργασία του πεζικού μετά των αρμάτων δεν επέτρεψε την άμεσον εκμετάλλευσιν της εξουδετερώσεως των εχθρικών αντιστάσεων διά των πυρών αρμάτων και την άμεσο διαπεραίωσιν του πεζικού διά της εις καλήν κατάστασιν ευρισκομένης γέφυρας. Επίσης ή διαταχθείσα διά νύκτα 14/15 άπόβασις ελλείψει επαρκούς χρόνου δια την προπαρασκευήν, δέν κατέστη δυνατή κατά τήν νύκτα ταύτην είς περιοχήν ΑΓΚΑΘΩΤΟΥ.Αύτη συνετελέσθη κατά τήν νύκτα της 15/16. Η διά ΛΑΙΜΟΥ διαπεραίωσις δυνάμεων της 32 Ταξιαρχίας επί Χερσονήσου ΙΙΥΞΟΥ ήρξατο την πρωΐαν της 15ης τη υποστηρίξει Αρμάτων, Αεροπορίας και Πυρ]κού. Την 1800 ώραν τά ήμέτερα τμήματα κατώρθωσαν νά δημιουργήσωσι επί ΜΠΑΜΠΑ τό πρώτον προγεφύρωμα και εκείθεν ήχθησαν περί την 2030 ώραν επί τής γραμμής ΝΤΕΒΑΝ. Ή άπόβασις έγένετο τήν νύκτα τής 15]16 Αύγουστου εκ ΜΙΚΡΟΛΙΜΝΗΣ από 2000 ώρας είς περιοχήν ΑΓΚΑΘΩΤΟΥ, όπου τά ήμέτερα τμήματα συνήντησαν μικροομάδα ΚΣ. διασκορπισθείσαν».

 Αυτά έγραψε ο «σύντροφος» Βεντήρης για να καλύψει τις αργοπορίες και τις «δυσκοιλιότητες». 
Αλλά και την ανατιναγμένη γέφυρα που όμως , «ήταν σε καλή κατάσταση». 
Αν και η... επιδίωξη της Μεραρχίας ήταν να γίνει η απόβαση τη νύκτα 14/15 Αυγούστου, αυτό «δεν κατέστη δυνατό», «λόγω ανεπαρκούς χρόνου προπαρασκευής». Οι καταδρομείς δεν ήταν εξοικειωμένοι με το αντικείμενο και έπρεπε να γίνει εκπαίδευση και… δοκιμές. Η απόβαση έγινε την επόμενη νύκτα 15/16 Αυγούστου, όταν είχαν φύγει όλοι οι «ένοικοι» από τους Ψαράδες, απάγοντας και τους 250 κατοίκου που είχε το χωριό.

 Από την περιοχή του ΛΑΙΜΟΥ, οι χερσαίες δυνάμεις του Εθνικού Στρατού σταμάτησαν την κίνηση, «λόγω των ναρκοπεδίων και των καταστροφών» που είχε οργανώσει ο ΔΣΕ. Από το πρωί της 15 Αυγούστου άρχισε η διέλευση δυνάμεων και μέσα από το ΛΑΙΜΟ. Έτσι μπόρεσαν οι Κομμουνιστές να εκκενώνουν την «πρωτεύουσα» τους στις Πρέσπες. 

Το πλέον αποκαλυπτικό της «εκθέσεως Βεντήρη» είναι ότι «η διαπεραίωσις δυνάμεων της 32ας Ταξιαρχίας επί Χερσονήσου ΙΙΥΞΟΥ ήρξατο την πρωΐαν της 15ης τη υποστηρίξει Αρμάτων, Αεροπορίας και Πυρ]κού».

 Η αεροπορία και το πυροβολικό, γιατί δεν μπορούσαν να σφυροκοπούν την οδοό διαφυγής των κομμουνιστών στις 12, 13, και 14 Αυγούστου;
 Για τον ίδιο λόγο που η πολεμική αεροπορία δεν βομβάρδισε ποτέ πέραν του Αγίου Γερμανού. 
Ούτε οι Ψαράδες, ούτε το Βροντερό, ούτε η Πύλη βομβαρδίστηκαν ποτέ. 

Και ο Παπάγος, απάντησε στον Τσακαλώτο με «οδηγίες» στις 16 Αυγούστου, αφού είχε πετάξει το «πουλάκι».: «4. Οί Αρχηγοί τών Συμμαχ. Στρατ. Αποστολών, πρός ους κοινοποιείται ή παροϋοα παρακαλούνται όπως υπό τό πνεύμα τούτο της μη απασχολήσεως των διοικήσεων εκδώσουν τάς διαταγάς των διά τας επισκέψεις των άξ]κών τών αποστολών. Αρχιστράτηγος Α. ΠΑΠΑΓΟΣ¨». 

Το Σήμα του Β ΣΣ και η απάντηση του Παπάγου στις 16 Αυγούστους εξηγεί πλήρως, το «Ποιος» και «το Τι» , και απομένει αναπάντητο 70 χρόνια μετά, το «Γιατί». 

Βέβαια , ο «σύντροφος» Κωνσταντίνος Βεντήρης, με πρόσκληση της SoE, πήγε με καΐκι στην Αγριλέα Τουρκίας ,΄από εκεί σιδηροδρομικώς στην Άγκυρα και αεροπορικώς μέσω Αδάνων στη Βηρυτό όπου συμμετείχε στο Συνέδριο του Λιβάνου. Και ο Παπάγος τον τοποθέτησε Διοικητή Στρατιάς Γράμμου – Βίτσι, ως έμπιστο των Συμμάχων.

Για αυτό ο Βεντήρης προσπαθούσε να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. και στο τέλος κατέληξε, ότι «ήταν πήχτρα σκοτάδι» αλλά «μας στράβωνε και ο ήλιος».

 Η ουσία είναι ότι, ενώ σχεδίασαν «τολμηρά ενέργεια» για να συλληφθούν οι «σύντροφοι», μετά την «απασχόληση των διοικητών» υπό των «επισκεπτών», όλοι είχαν δυσκολίες και έλλειψη συντονισμού και το πουλάκι πέταξε. 

Γιατί οι αμερικανοί και οι Άγγλοι θέλησαν την διαφυγή της ηγεσίας των Κ/Σ στην Αλβανία παραμένει αναπάντητο. 

Στις 28 Αυγούστου ο Ζαχαριάδης έδωσε τη διαταγή για γενική υποχώρηση του ΔΣΕ στην Αλβανία .και κατέβηκε από την Κορυτσά στην Ερσέκα, για να τον βλέπουν οι υποχωρούντες ηλίθιοι και να νομίζουν ότι ήταν μαζί τους στο Γράμμο.