Το Βατικανό, το «μακεδονικό» και βουλγαρική εθνική συνείδηση

Το Βατικανό, μαζί με τους Εβραίους του Κότελ, υπηρέτησε και υποβοήθησε την άνοδο του βουλγαρικού εθνικισμού χειροτονώντας και στέλνοντας βούλγαρους Ουνίτες ιερείς.
Στα μέσα του 19ου αιώνα στις κατοικούμενες από βουλγάρους περιοχές υπήρχαν τρείς Ουνίτικες ενορίες , που είχαν συνδεθεί με το βουλγαρικό «εθνικιστικό» κίνημα και την χειραφέτηση από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης στο οποίο «κυριαρχούσαν οι Ελληνες» που ασκούσαν «φιλο-Ελληνική επιρροή στον σλαβικό πληθυσμό που ζούσε στη Θράκη και τη Μακεδονία.
Στις 6/18 Δεκεμβρίου 1860, ο Ντράγκαν Τσάνκοφ, (βουλγαρικά: Драган Киряков Цанков), ο οποίος εκπαιδεύτηκε από τους Ιησουίτες, και ήταν δημόσιος υπάλληλος της Οθωμανικής Διοίκησης, παρέδωσε προς τον Παπικό Αποστολικό Νούντσιο στην Κωνσταντινούπολη ένα υπόμνημα υπογεγραμμένο από «τη βουλγαρική πνευματική και κοσμική διανόηση», που ζητούσε την ίδρυση βουλγαρικής αυτοκέφαλης εκκλησίας κάτω από την σκέπη του Πάπα.
Ο Τσάνκοφ, που έγινε ο πρώτος Φιλελεύθερος πρωθυπουργός της Βουλγαρίας το 1880 , το 1859 εξέδωσε στην Κωνσταντινούπολη την εφημερίδα, «Βουλγαρία» με χρηματοδότηση από την Γαλλική προπαγάνδα και που υποστήριξε ότι η Ένωση με τη Ρώμη ήταν η μόνη λύση για τη Βουλγαρία και τους Βουλγάρους.
Το σκηνοθετημένο διάβημα του πράκτορα Τσάνκοφ, έγινε δεκτό από τον Πάπα Πίο IX, ο οποίος χειροτόνησε τον Αρχιμανδρίτη Ιωσήφ Σοκόλσκι ως αρχιεπίσκοπο της Ουνίτικης Βουλγαρικής εκκλησίας, την οποία ενέκριναν και οι Οθωμανοί.
Το κίνημα για την ένωση με τη Ρώμη κέρδισε αρχικά περίπου 60.000 οπαδούς, αλλά, μετά την εφεύρεση της Βουλγαρικής Εξαρχίας τουλάχιστον τα τρία τέταρτα από αυτούς επέστρεψαν στην σχισματική βουλγαρική  "ορθόδοξη" εκκλησία το 1870.