Του Αγίου Ανδρέα. Η Άλωση του Παλαμηδίου και του Πόγραδετς

1940. Στις 30 Νοεμβρίου οι άνδρες της 13ης Μεραρχίας, του 3ου Σώματος Στρατού υπό τη διοίκηση του υποστράτηγου Σωτήριου Μουτούση και του αντιστράτηγου Γεώργιου Τσολάκογλου κατέλαβαν το Πόγραδετς. Η μάχη του Πόγραδετς που κράτησε από τις 27 Νοεμβρίου μέχρι τις 6 Δεκεμβρίου δεν απέβλεπε στην κατάληψη της κωμοπόλεως, αλλὰστον έλεγχο της οδού από τη λίμνη Μαλίκη προς την Αχρίδα. Η μάχη αναπτύχθηκε σε ένα μέτωπο 30 χιλμ .
Οι ελληνικές απώλειες ήσαν 18 αξιωματικοί και 378 οπλίτες, σύνολο 396. Αυτό πρέπει να συγκριθεί με τις μεγάλες απώλειες «σταθεροποιήθηκε» το μέτωπο.
Ο ιταλομάχος Μουτούσης , ο συμπολεμιστής του Τσολάκογλου, καταδικάστηκε ως εθνικά ανάξιος από την Αγγλοκρατία και την ΕΑΜοκρατία το 1945 και έμεινε πέντε χρόνια στη φυλακή.

1822. Η άλωση του Παλαμηδίου. Τα ξημερώματα της 30ης Νοεμβρίου/12 Δεκεμβρίου ο Φιλογενής Στάικος Σταϊκόπουλος μαζί με τον Δημήτριο Μοσχονησιώτη και 300 άνδρες με ρεσάλτο. εισέβαλαν στο Παλαμήδι από την «Γιουρούς ντάπια» και το κατέλαβαν . Ο Σταϊκόπουλος ήταν τότε 23 ετών.

Ο Σταϊκόπουλος, κατά τη μαρτυρία του Λαμπρυνίδη, πριν την επίθεση είπε στα παλικάρια τούτα τα λόγια: «Στρατιώτες του Χριστού και της πατρίδας, η ημέρα τ’ Αγιαντρέα πρέπει να φωτίσει τους Έλληνες λεύτερους. Αλλά το Ανάπλι, που το μολεύει η πατούσα των αγαρηνών, αντιστέκεται ακόμα και φαίνεται να ξαστοχάει την παλικαριά σας. Οι αγαρηνοί που το κατέχουν, αφού δείξανε τη μπαμπεσιά τους και γράψανε στα τσαρούχια τους τη γραφή του Γέρου που τους έλεγε να παραδοθούνε και να τους έστελνε στη Μικρασία ζωντανούς, ξαναπήρανε την πρώτη τους αυθάδεια. Θα το αντέξετε το λοιπόν, ακόμα, τούτοι οι βάρβαροι να παίζουνε μαζί μας; Το Παλαμήδι φημίζεται, σε τούτη την πλάση, άπαρτο. Όμως, η δόξα που σας σκεπάσει αν το αποχτήσετε, θα φωτίσει Ανατολή και Δύση. (….) Μοραΐτες, ομπρός, ας γιορτάσουμε σήμερα τη γιορτή τ’ Αγιαντρέα, που μας προστατεύει, πατώντας το πιο δυνατό κάστρο των οχτρών μας. (….) Οι γενναίοι, που κλείνουνε στα σωθικά τους τη φλόγα της λευτεριάς, ας σαλτάρουνε πρώτοι μαζί μου στο Παλαμήδι».
Οι Τούρκοι του Ναυπλίου μετά την Άλωση του Παλαμηδίου παραδόθηκαν. Ύστερα από αυτό ο Σταϊκόπουλος έλαβε δίπλωμα στρατηγού και του ανατέθηκε η πολιορκία της Ακροκορίνθου, την οποία και κατέλαβε. Ήταν ο πρώτος που αντιμετώπισε τον Ιμπραήμ Πασά και συνέλαβε αιχμάλωτους 30 Αιγυπτίους.
Οι «Συνταγματικοί», μετά τη δολοφονία του καποδίστρια τον συνέλαβαν και τον Φυλάκισαν. Απεβίωσε στις 21 Φεβρουαρίου του 1835, την ημέρα της αποφυλάκισης του.