Οι δεξιοί πεμτοφαλαγγίτες στο Βίτσι και η διαφυγή της Κομμουνιστικής ηγεσίας στην Αλβανία

Η πρωτεύουσα  του ΚΚΕ στο "Βουνό"

του Σπύρου Χατζάρα


Η πρωτεύουσα της «Ελεύθερης Ελλάδας», δεν ήταν στο «Βουνό» αλλά στους Ψαράδες της Πρεσπας. Εκεί έμενε ο Ζαχαριάδης με τη Ρούλα, και ετρωγαν φρεσκο ψαράκι. Όλα τα ανώτερα Κομματικά όργανα συνεδρίαζαν τότε στην εκκλησία των Ψαράδων. Από τους Ψαράδες, επικοινωνούσαν με τη Γιουγκοσλαβία με βάρκες.

Η κύρια γραμμή ανεφοδιασμού ήταν από την Αλβανία από την χερσόνησο του ΠΥΞΟΥ, από το τον παλιός δρόμος των Καραβανιών , που του 19ου αι. συνέδεε τα Μπίτολα (Μοναστήρι) με την Κορυτσά, που ξεκινά από την νοτιοανατολική ακτή της Μικρής Πρέσπας στο χωριό Μικρολίμνη, περνάει από τους Ψαράδες και καταλήγει στο εγκαταλελειμμένο σήμερα χωριό Κρανιά . Το δρόμο τον ξανάνοιξαν οι Ιταλοί κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, το 1916 για να ενώσουν την επάνω Πρέσπα με την Κορυτσά. Ο δρόμος που υπάρχει και σήμερα και τον ακολουθούν οι τουρίστες είχε γίνει βατός για αυτοκίνητα από τους αλβανούς και τους κομμουνιστές.
Για το λόγο αυτό το σχέδιο επιχειρήσεων προέβλεπε «τολμηρά καί ταχεία ώθησις δυνάμεων προς αυχένα ΠΡΕΒΟΛ-λαιμόν ΠΡΕΣΠΩΝ καί πρός ΒΑΡΜΠΑΝ— ΒΑΤΟΧΩΡΙ, προς αποκοπήν τών όδών διαφυγής τον εχθρού είς ΑΛΒΑΝ ΙΑΝ. Ή πρός ΠΡΕΒΟΛ—Λαιμόν ενέργεια θα γίνη κυρίως διά τεθωρακισμένων μέσων, συνοδεία Πεζικού. …..Έν συνεχεία, διά προσβολών πανταχόθεν καί διαπεραίωση δυνάμεις είς χεροόνησον ΠΥΞΟΥ πρός έκκαθάρισιν ταύτης».

Και με ερωτά ο καλοθελητής «παπαγιστής» , «Τί σχέση έχει ο τίτλος με την εντολή Παπάγου, ακόμη αδυνατώ να καταλάβω. Ελεος με την εμμονή σου απέναντι στον Παπάγο».
Όπως λέει η έκθεση του Βεντήρη , «Τήν αυτήν ήμέραν 13-8-49 τό Β' Σ.Σ. δια τοϋ ύπ' αριθ. 132|2Γ Σήματος του άνέφερεν είς Άρχιστράτηγον οτι παρακωλύεται ή διοίκησις εις τους Σ.Δ. των Μ. Μονάδων έκ τής επισκέψεως και επεμβάσεως κατά τήν μάχην διαφόρων αξιωματικών των συμμαχ. αποστολών, ζητεί δέ τήν επέμβασίν του».

Το Β ΣΣ τα είπε με τον πιο διακριτικό τρόπο. Και ο Παπάγος απάντησε στις 16 Αυγούστου: «4. Οί Αρχηγοί τών Συμμαχ. Στρατ. Αποστολών, πρός ους κοινοποιείται ή παροϋοα παρακαλούνται οπως υπό τό πνεύμα τούτο της μη απασχολήσεως τών διοικήσεων εκδώσουν τάς διαταγάς των διά τάς επισκέψεις τών άξ]κών τών αποστολών. Αρχιστράτηγος Α. ΠΑΠΑΓΟΣ¨».

Το Σήμα του Β ΣΣ και η απάντηση του Παπάγου στις 16 Αυγούστους εξηγεί το Ποιος Και το τι , και απομένει το γιατί.

Βέβαια , ο «σύντροφος» Κωνσταντίνος Βεντήρης με πρόσκληση των Άγγλων πήγε με καΐκι στην Αγριλέα Τουρκίας , σιδηροδρομικώς στην Άγκυρα και αεροπορικώς μέσω Αδάνων στη Βηρυτό όπου συμμετείχε στο Συνέδριο του Λιβάνου. Και ο Παπάγος τον τοποθέτησε Διοικητή Στρατιάς Γράμμου – Βίτσι, ως έμπειστο. Για αυτό ο Βεντήρης για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα στην έκθεση του ως διοικητής ανέφερε, ότι τέλος πάντων σε εφαρμογή της εντολής του Αρχιστρατήγου, «Τήν 141500 τό Β' Σ. Σ. έξέδωσεν τήν ΑΙΙ. 138]89] 141500 διαταγήν προς 31 'Γαξιαρχίαν περί διώξεως εντός τής 14ης του εχθρού είς τήν Χερσόνησον ΠΥΞΟΥ. Τήν 142220 (ΑΙΙ. 13^] 95]142220) τό Β'. Σ. Σ. διέταξεν τήν καλήν προπαρασκευήν τής ενεργείας εις χερσόνησον ΠΥΞΟΥ. α) Δια τήν κατάληψιν χερσονήσου ΠΥΞΟΥ εκτός τής κινήσεως δια ΛΑΙΜΟΥ είχε προβλεφθή δια τής βασικής διαταγής επιχειρήσεων και αποβατική ενέργεια εις τό νότιον τμήμα αυτής εκ περιοχής ΜΙΚΡΟΛΙΜΝΗΣ— ΚΡΑΝΙΑΣ. Δια τήν άμεσον άπόβασιν, ήτις θά έλάμβανεν χώραν ευθύς ώς τα τμήματα ήγοντο εις περιοχήν ΜΙΚΡΟΛΙΜΝΗΣ — ΚΡΑΝΙΑΣ, τα πλωτά μέσα και τό απαιτούμενο» τεχνικόν προσοιπικόν ήκολούθουν από τής 12ης Αύγουστου τά προς τήν κατεύθυνσιν ταύτην κινούμενα τμήματα τής Μεραρχίας Καταδρομών. Πλήν τών τμημάτων Καταδρομών προωθήθη προς τον σκοπόν τούτον και Τάγμα τής 35 Ταξιαρχίας Χ Μεραρχίας, ώς προεβλέπετο εις τήν διαταγήν επιχειρήσεων από τής καταλήψεως τής ΜΑΥΡΗΣ ΡΑΧΗΣ, 13ην Αυγούστου. β) Κατά τήν 14ην Αυγούστου ή κίνησις προς Χερσόνησον άνεκόπη λόγω ίσχυράς οργανώσεως ΛΑΙΜΟΥ και καταστροφής τών γεφυρών επί του ΛΑΙΜΟΥ ύπό τών ΚΣ. Ή στενότης τοϋ ΛΑΙΜΟΥ, τό φύσει απρόσιτον έδαφος αμέσως δυτικώς ΛΑΙΜΟΥ και ισχυροί οργανώσεις και αντιστάσεις δέν επέτρεψαν τήν έκμετάλλευσιν πρός Χερσόνησον εντός τής 14ης. Επιπροσθέτως ή μή στενή συνεργασία του πεζικού μετά τών αρμάτων δέν επέτρεψε τήν άμεσον έκμετάλλευσιν τής έξουδετερώσεως τών εχθρικών αντιστάσεων διά τών πυρών αρμάτων και τήν άμεσο διαπεραίωσιν του πεζικού διά τής εις καλήν κατάστασιν ευρισκομένης γέφυρας. Επίσης ή διαταχθείσα διά νύκτα 14] 15 άπόβασις ελλείψει επαρκούς χρόνου διά τήν προπαρασκευήν, δέν κατέστη δυνατή κατά τήν νύκτα ταύτην είς περιοχήν ΑΓΚΑΘΩΤΟΥ- Αύτη συνετελέσθη κατά τήν νύκτα τής 15] 16. Ή διά ΛΑΙΜΟΥ διαπεραίωσις δυνάμεων της 32 Ταξιαρχίας επί Χερσονήσου ΙΙΥΞΟΥ ήρξατο την πρωΐαν της 15ης τη υποστηρίξει Αρμάτων, Αεροπορίας και Πυρ]κού. Την 1800 ώραν τά ήμέτερα τμήματα κατώρθωσαν νά δημιουργήσοισι επί ΜΠΑΜΠΑ τό πρώτον προγεφύρωμα και εκείθεν ήχθησαν περί την 2030 ώραν επί τής γραμμής ΝΤΕΒΑΝ. Ή άπόβασις έγένετο τήν νύκτα τής 15]16 Αύγουστου εκ ΜΙΚΡΟΛΙΜΝΗΣ από 2000 ώρας είς περιοχήν ΑΓΚΑΘΩΤΟΥ, όπου τά ήμέτερα τμήματα συνήντησαν μικροομάδα ΚΣ. διασκορπισθείσαν. Κατά τήν 15ην Αύγουστου κατελήφθη καί τό όρόσημον ΠΑΠΑΔΗΜΑ..Κατά τήν 16ην Αύγουστου ώλοκληρώθη ή κατάληψις τής Χερσονήσου διά τής κινήσεως έκ Βορρά καί έκ περιοχής ΑΓΚΑΘΩΤΟΥ».

Αυτά έγραψε ο σύντροφος Βεντήρης για να καλύψει τις αργοπορίες και τις δυσκοιλιότητες. Και την ανατιναγμένη γέφυρα που όμως , «ήταν σε καλή κατάσταση».

Σαν να λέμε , «ήταν πήχτρα σκοτάδι και μας στράβωνε ο ήλιος».

Η ουσία είναι ότι, ενώ σχεδίασαν «τολμηρά ενέργεια» για να συλληφθούν οι «σύντροφοι», μετά την «απασχόληση των διοικητών» υπό των «επισκεπτών», όλοι είχαν δυσκολίες και το πουλάκι πέταξε.

Το βράδυ της 11/12 Αυγούστου τα τμήματα του ΔΣΕ αποχώρησαν από το Λέσιτς και το πρωί της 12ης οι ΛΟΚατζήδες ανέβηκαν στο ύψωμα μαζί με λόχο του 513 Τάγματος Πεζικού. Ήδη είχε αρχίσει η εκκένωση.
Από τον Αγιο Γερμανό έφυγαν στις 12 Αυγούστου.

Ο "Στρατηγός" Γούσιας και ο Κομισάριος του Πολέμου "στρατηγός" Μπαρτζιώτας την κοπάνησαν από το ύψωμα ΛΟΚΜΑ, όπου ηταν το Γενικό Στρατηγείο, το βράδυ της 12ης Οκτωβρίου.
Όταν οι ΛΟΚατζήδες εξόρμησαν τα μεσάνυχτα για να καταλάβουν το ΛΟΚΜΑ οι σύντροφοι πήγαιναν ήδη για την Αλβανία και εκείνοι που έμειναν για οπισθοφυλακή κράτησαν τις θέσεις τους.
Με το πρώτο φως της 14 Αυγούστου ξεκίνησε ημερήσια επίθεση με υποστήριξη της πολεμικής αεροπορίας και στις 06.30 η Λόκμα είχε περιέλθει στην κατοχή των ΛΟΚ, ενώ η οπισθοφυλακή του ΔΣΕ έφευγε προς Αλβανία.

Ο Ζαχαριάδης ο πρόεδρος του «Πολεμικού Συμβουλίου , πέρασε στην Αλβανία στις 13 Αυγούστου, μαζί με τους Γούσια, Μπαρτζιώτα, Γ. Ιωαννίδη, Δ. Βλαντά,
Κ. Καραγιώργη, Γ. Ερυθριάδη (Πετρή), Κ. Κολιγιάννη , Στ. Γκιουζέλη και τους υπουργούς της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης.
Και μετά, συνεδρίασαν, έβγαλαν συμπεράσματα στις 20 Αυγούστου, και έβαλαν τους ηλιθίους της Κόκκινης Φυλής να πολεμήσουν και για το Γράμμο.
Στις 28 Αυγούστου ο Ζαχαριάδης έδωσε τη διαταγή για γενική υποχώρηση του ΔΣΕ στην Αλβανία και κατέβηκε από την Κορυτσά στην Ερσέκα, για να τον βλέπουν οι ηλίθιοι και να νομίζουν ότι ήταν μαζί τους στο Γράμμο.