17η Νοεμβρίου 1940. Η 21η ημέρα του Ελληνοϊταλικού Πολέμου. Η Ελληνική επίθεση ανεκόπει από την σφοδρή παρέμβαση της Ιταλικής αεροπορίας Οι Άγγλοι πίεζαν τον Μεταξά να εκδηλωθεί κατα της Γερμανίας .

 Η 17η Νοεμβρίου 1940, ήταν Κυριακή.

 Ο Μεταξάς απέστειλε στον Πρέσβη μας στο Λονδίνο αο ακόουθο σημείωμα για να ενηρώσει την αγγλική κυβέρνηση επειδή δεν είχε εμεπιστοσύνη στον Πάλερετ.

 

«Σημείωμα      Αθήνα, 17 Νοεμβρίου 1940.

Είδον σήμερον την έσπέραν τον Πρεσβευτή ν της Αγγλίας, εις ον  ανεκοίνωσα ότι η σφοδρά επίθεσις της ιταλικής αεροπορίας κατά των στρατευμάτων μας και ή ελλειψις τελείως αγγλικής αεροπορίας σχεδόν ανέκοψε τήν προέλασιν του στρατού μας. Τω προσέθεσα δε ότι, αν εξακολουθήση η αύτή καταστασις, τά άποτελέσματα θά είναι πολύ δυσάρεστα. Τω εζήτησα να τηλεγραφήση αμέσως εις Λονδίνον και εις τον άγγλον αντιπρόσωπον έν Αιγύπτω τήν ανάγκην αποστολής αμέσως και μάλιστα εντός τής αύριον αεροπορικής βοηθείας εις τήν Ελλάδα. Εις τον άγγλον Πρεσβευτήν εξέφρασα συγχρόνως παράπονα, διότι και αυτή ακόμη ή δύναμις της αεροπορίας ην μας υπεσχέθησαν δεν απεστάλη ούδέ κατά το ήμισυ. Ό κ. Πάλαιρετ ύπεσχέθη ότι θά τηλεγραφήση άμέσως. Εις παρομοίαν ένέργειαν προέβην και διά του ενταύθα άγγλου Υποστρατήγου τής άεροπορίας κ. Ντ’Αλμπιακ  προς τό έν Αιγύπτω άγγλικόν Στρατηγείον. Ό άγγλος Ύποστράηγος έτηλεγράφησεν άμέσως και μου επέδειξε τό σχετικόν τηλεγράφημα του».

I. ΜΕΤΑΞΑΣ, ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ

Ο Μεταξάς ενημερωσε και τον Γεώργιο και το ακόλουθο "Σημείωμα" το οποίο το κοινοποίησε και στο Λονδίνο , και στο οποίο κατέγραφε τη διαφωνεία του με τον Πάλερετ και τον Λόρδο Χάλιφαξ. 

Αθήνα, 17 Νοεμβρίου 1940

«Επισκεφθείς με σήμερον ο Πρεσβευτής της Αγγλίας μοι ανεκοίνωσεν εκ μέρους του λόρδου Χάλιφαξ  ότι η παρουσία ημών ώς παρατηρητών είς το μέλλον νά συνέλθη Λονδίνω συμβούλιον τών συμμάχων της Αγγλίας Κρατών δεν ικανοποιεί την αγγλικήν Κυβερνησιν, ήτις θα επεθύμει νά λάβωμεν ένεργόν μέρος είς αύτήν και προς τούτο μας ανακοινοί τό κείμενον της ληφθησομένης άποφάσεως. 

Ούτω θά συμμετειχομεν πλήρως είς την συμβολικήν ταύτην εκδήλωσιν συμμαχικής αλληλεγγύης . Προσέθηκε ότι δεν θα ήθελε βεβαίως η αγγλική κυβέρνσις να γίνει τούτο  παρά την  θελησιν μας, αλλ' ότι πάντως θά τήν έλύπει ή άπουσία μας.

Απάντησα εις τον κ.Πάλερετ ότι έχω όλη την διάθεση νά φανώ ευχάριστος είς την αγγλικήν κυβέρνησιν αλλ’ ότι οφείλω συγχρόνως να επιστήσω  ιδιαιτέρως την προσοχή της επί των συνεπειών  της συμμετοχής μας ήτις θα παρείχεν  εις την Γερμανίαν  ευπρόσδεκτον αφορμή προς άμεσο επίθεση. 

Και επρόσθεσα ότι ναι μεν είμαι βέβαιος ότι η επίθεσις αύτη θα γίνει θάττον η βράδιον αλλ΄ότι και η επί δεκαπενθήμερον ακόμη αναβολή της αποτελεί Μέγα δι’  ημάς κέρδος. 

Ο κ. Πάλερετ συμφώνησε εις τουτο.

Εάν παρά ταύτα  είπον, η αγγλική Κυβέρνησις θεωρεί σκόπιμον να προκαλέσω τοιαύτην επίθεσιν, παρακαλώ νά μοί δηλωθεί τούτο κατηγορηματικώς εν γνώσει τών συνεπειών καί της εύθύνης, τήν όποίαν άναλαμβάνομεν από κοινού. Και εν τοιαύτη περιπτώσει η αγγλική Κυβέρνησις βεβαίως θά άναλάβη νά μας ενίσχυση αεροπορικώς, όχι μόνον κατά της Ιταλίας, τό όποιον καί τούτο ανεπαρκως γίνεται, αλλά καί κατά της Γερμανίας, της οποίας ή καθ' ήμών τούλάχιστον αεροπορική επέμβασις δέον νά ληφθή σοβαρώτατα ύπ' όψιν.

Το Βράδυ ο Μεταξάς έγραφε στο ημερολόγιο του:

«21η ημέρα του Πολέμου». «Πίεση Ιταλικής αεροπορίας εις όλον το μέτωπον. Το κέντρον μας προ Ιωαννίνων εσταμάτησε. Το δεξιό μας προχωρεί βραδέως. Ξεκαθαρίζομεν τον Μόροβαν. Ιβάν μένει εις χείρας Ιταλών ακόμη. 

-Επικλήσεις προς Άγγλους δια αεροπλάνα. 

Επικλήσεις-Επικλήσεις . 

-Αγγλική Κυβέρνησις επιμένει συμμετάσχομεν συνέδριον φιλικών των εθνών. Λέγω Πάλαιρετ ξάστερα. Θέλουν να προκαλέσουν πόλεμον Γερμανίας; 

Εάν το θέλουν το κάνω αλλά και αυτοί υπεύθυνοι. Και αφού δεν μπορούν να μας δώσουν αεροπορίαν κατά Ιταλών, τι θα γίνη όταν προστεθούν και οι Γερμανοί; (θα έχω άραγε πάλιν γερμανοφιλίες;) Ναυτικός ακόλουθος Άγγλος Τερλ αναχωρεί αύριον πρωί.

 Νέαι μου παραγγελίαι προς Τσώρτσιλ. Αεροπορία!» . 

 Ο Βούλγαρος Βασιλιάς Μπόρις επισκέφτηκε τη Γερμανία και συναντήθηκε με τον Χίτλερ. Ένα από τα θέματα ήταν οι προτάσεις των Ιταλών προς τη Βουλγαρία να επιτεθεί στην Ελλάδα. 

Ο Χίτλερ είπε στον Μπόρις ότι η Γερμανία δεν συμφωνούσε με αυτή την πολιτική και ο Μπόρις απέρριψε την ιταλική πρόταση. 

Το Βερολίνο άλλωστε είχε ενημερώσει δια της πρεσβείας των Αθηνών τον Μεταξά ότι η παρουσία μικρών Βρετανικών αεροπορικών μονάδων δεν αποτελούσε αιτία κήρυξης πολέμου μεταξύ Ελλάδος και Γερμανίας εφόσον βέβαια τους απαγορευόταν η χρήση αεροδρομίων στην Βόρεια Ελλάδα.

 Στο Μέτωπο. 

 Στις 17 Νοεμβρίου, η «σιδηρά» 1η Μεραρχία του Βραχνού, από το B΄ Σ.Σ. κατάφερε να καταλάβει την Ερσέκα και να αποκόψει την οδό Λεσκοβικίου – Κορυτσάς, αλλά µε επέµβαση του Πιτσίκα διατάχθηκε η πυρπόληση των µεγάλων ιταλικών στρατιωτικών αποθηκών που υπήρχαν , η εγκατάλειψη της Ερσέκας και η επιστροφή των τµηµάτων της I Μεραρχίας στη µεθοριακή γραµµή. 

 Λόγω της αναποφασιστικότητας του Πιτσίκα και του Παπάγου , οι Ιταλοί βρήκαν χρόνο να αναδιοργανωθούν και να μην καταρρεύσουν τελείως. 

 Στο μέτωπο Μοράβα-Ιβάν, η IX Μεραρχία παρά τη σφοδρή ιταλική αντίσταση κατάφερε την 17η Νοεµβρίου να καταλάβει δυο υψώµατα επί της κεντρικής ράχης της Μόραβας και να καταλάβει τη κορυφογραμμή της Πρόπας. 

 Η X Μεραρχία κατέλαβε το αντέρεισµα νότια της Ντάρζας αποκρούοντας παράλληλα τις ισχυρές ιταλικές αντεπιθέσεις .         Το αριστερό συγκρότηµα της Μεραρχίας παρ’ όλες τις συνεχείς επιθέσεις που διήρκεσαν όλη την ηµέρα και µε σοβαρές απώλειες και στις δύο πλευρές, δεν κατάφερε να καταλάβει το υψ. 1878, που όπως διαπιστώθηκε αργότερα, το υπεράσπιζαν τµήµατα της 2ης Μεραρχίας Αλπινιστών «Τρεντίνο» που είχαν μεταφερθεί με γερµανικά µεταγωγικά Ju5227. 

 Στο Ύψωμα 1878 (Μόραβα) έπεσε μαχόμενος ο πρώτος Ανώτερος Έλληνας Αξιωματικός του Στρατού Ξηράς ο ταγματάρχης Παναγιώτης Ηλία Μαντούβαλος του 50ου Συντάγματος Πεζικού. 

 Στον βορειοανατολικό τοµέα, η XV Μεραρχία, πέτυχε µετά από σκληρές µάχες και µε µεγάλες απώλειες να καταλάβει το χωριό Μοτσορίτσε και την Γκολοµπέρδα απειλώντας να υπερκεράσει το Ιβάν και την στενωπό Τσαγκόνι. Οι Ιταλοί έβλεπαν τη γραμμή τους να καταρρέει και αγωνίζονταν με απόγνωση να σώσουν ότι μπορούσαν, και ν’ αγκιστρωθούν στις θέσεις τους.

 Ωστόσο στις 17 Νοεμβρίου η τύχη της Κορυτσάς είχε κιόλας κριθεί. 

 Στις 17 Νοεμβρίου η μεγάλη δημοσιά Ερσέκας – Κορυτσάς, πίσω από τη Μοράβα, βαλλόταν από τα πυρά του ελληνικού πυροβολικού, που χτυπουσε και τους στρατώνες της Κορυτσάς, και το αεροδρόμιο της. 

 Στους Φιλιάτες η Μεραρχία Σιένα άρχισε την υποχώρηση της. 

 Η VIIΙ Μεραρχία αποφάσισε συγκλίνουσα επίθεση στις 17 Νοεμβρίου με δύο φάλαγγες κατά της στενωπού Χάνι Δελβινάκι.

 Αποστολή του 42ου Συντάγματος Ευζώνων , με διοικητή τον Συνταγματάρχη Πεζικού Παπαδημητρόπουλο Ιπποκράτη ήταν να κινηθεί στην κύρια κατεύθυνση.

 Το πρωί ο 9ος και 10ος Λόχος του 5/42 ειτέθηκε κατά της ΣΙΤΑΡΙΑΣ έναντίον μικρής εχθρικής δύναμης. Τα τμηματά μας σχεδόν εύκολα κατέλαβαν τα εχθρικά υψώματα με άτακτο υποχώρηση των Ιταλών μέσα στη δασωμένη περιοχή. Όρθιοι οι τσολιάδες φωνάζουν συνεχώς το ΦΟΥΣΚΟΣΤΟΝ και σαν σταυραετοί κατεβαίνουν τας δασωμένας πλαγιάς προς ΣΙΤΑΡΙΑ αψηφόντας τα πυρά των εχθρικών που βάλλουν συνεχώς εναντίων των.

 Ο εχθρός άνευ αντιστάσεως τρέπεται εις φυγήν προς ΚΡΥΟΝΕΡΙ. Το εχθρικό πυροβολικό έριχνε  στο "γάμο του καραγκιόζη". 

Κοντά στο μεσημέρη οι αυτοί Λόχοι επιτέθηκαν κατά του υψώματος του ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ. 

Πεισματώδης αγών με συνεχείς κατά μέτωπον επιθέσεις που αποκρούονται. Η μάχη συνεχίστηκε μέχρι βαθυτάτης νυκτός με συνεχείς επιθέσεις . 

Περί το μεσονύκτιο κατόπιν αποφασιστικής επιθέσεως καταλήφθη το ύψωμα αλλά με σοβαρές απωλείες. Μεταξύ των φονευθέντων ήταν και δύο ηρωικοί αξ/κοί. Ο Υπολ/γός Φλώρος Άρης και ο Ανθ/της Ζώτος. 

Ο εχθρός ενήργησε τρείς συνεχόμενας αντιπεθέσεις άνευ αποτελέσματος. 

 Το 2/39 Σύνταγμα Ευζώνων του πρώτου Σώματος κατέλαβε την Βίγλα, ανοίγοντας το δρόμο για την ανακατάληψη της Κόνιτσας. 

 Στο πολεμικό ανακοινωθέν τού Ελληνικού Στρατηγείου, της 17ης Νοεμβρίου  γινόταν αναφορά στο μετωπο της Ηπέιρου και τονιζόταν ότι, «Αί Ελληνικαί δυνάμεις εκδιώκουν καί τούς τελευταίους Ιταλικούς σχηματισμούς, οίτινες, κατά τάς πρώτας ημέρας τών επιχειρήσεων, είχον εισχωρήσει είς ωρισμένα σημεία τού μετώπου εντός τού Ελληνικού εδάφους. Κατά τήν εκδίωξιν τών Ιταλών συνελήφθησαν πολλοί αιχμάλωτοι καί περιήλθεν άφθονον πολεμικόν υλικόν είς χείρας τού στρατού μας».

Το Γενικό Αρχηγείο των Ιταλικών Ενόπλων Δυνάμεων στις 17 Νοεμβρίου 1940, στο Ανακοινωθέν No. 162 δεν έλεγε τίποτα για την δύσκολη θέση των Ιταλών στο μετωπο της Ηπείρου και ανέφερε: 

«Στο ελληνικό μέτωπο, τα ακόλουθα γεγονότα έλαβαν χώρα: «Επιθέσεις και αντεπιθέσεις, ιδίως στην τομέα της Ένατης Στρατιάς. Η αεροπορία μας, σε στενή συνεργασία με τα στρατεύματα, βομβάρδισε τροχαίο υλικό, σιδηρόδρομους, εχθρικές θέσεις, και θέσεις πυροβολικού , διακόπτοντας την επικοινωνία τους και διαλύοντας , συγκεντρώσεις στρατευμάτων. Ένα από τα αεροσκάφη μας δεν επέστρεψε. Οι εναέριοι σχηματισμοί μας βομβάρδισαν τη Σούδα (Ηράκλειο) και το λιμάνι της Αλεξάνδρειας, (Αίγυπτος). Στη Βόρεια Αφρική, η πολεμική μας αεροπορία έχει βομβάρδισαν εχθρικές αεροπορικές βάσεις στο el Dabá και στο Maaten Bagush. Στη Marsa Matruh βομβαρδίστηκε η σιδηροδρομική γραμμή με το Bir Amasin. Κινούμενη εμπορευματική αμαξοστοιχία, αποτελούμενη από περίπου τριάντα βαγόνια τυλίχτηκε στις φλόγες άρματα μάχης, χτυπήθηκε στο γεμάτο βόμβες και ριπές πυρών πολυβόλων και Εμπρηστής. Στρατώνες και περίπου τριάντα οχήματα Εχθρικά μηχανοκίνητα οχήματα δέχτηκαν επίθεση από χαμηλό ύψος. Υπέστησαν σοβαρές ζημιές .Εχθρικά αεροπλάνα, έριξαν βόμβες άτακτα σε Sollum, Bardia, Derna, Bomba και Βεγγάζη προκαλώντας τον τραυματισμό συνολικά δύο ατόμων .Δεν αναφέρθηκαν υλικές ζημιές. Ένα εχθρικό αεροσκάφος τύπου Lysander καταρρίφθηκε από τα καταδιωκτικά κυνήγι μας. Αεροπορικός μας σχηματισμός βομβάρδισε το Πορτ Σουδάν. Εχθρικές επιδρομές στις Decamerè, Asmara και Massawa δεν προκάλεσαν θύματα ή Καταστροφές. Στη Μασάουα καταρρίφθηκε εχθρικό αεροσκάφος. Εχθρικά αεροπλάνα έριξαν βόμβες στο Μπάρι, προκαλώντας δύο τραυματισμούς και σχεδόν ασήμαντες ζημιές, και στη Monopoli, προκαλώντας έναν θάνατο και κατεδαφίζοντας μερικές κατοικίες.