Το μυστήριο Ζαχαριάδη. Που χάθηκε για 30 ημέρες;

του Σπύρου Χατζάρα

Στις 29 Απριλίου 1945 ο Αμερικανικός Στρατός έφθασε στο Νταχάου και απελευθέρωσε τους έγκλειστους στο στρατόπεδο. Με αίτημα των Άγγλων αναζήτησαν και βρήκαν τον Νίκο Ζαχαριάδη.

Από την απελευθέρωση του Νταχάου, μέχρι την άφιξη του ΖΑχαριάδη στην Αθήνα πέρασαν 30 ημέρες. Σκοτεινές.

Ο απεσταλμένος του Ριζοσπάστη στη διάσκεψη του Σαν Φρανσίσκο για την ίδρυση του ΟΗΕ, ο Κώστας Γυφτοδήμος ενημερώθηκε από την OSS για την τύχη του Ζαχαριάδη, την πρώτη Μαΐου, αμέσως μετά τον εντοπισμό του και έστειλε το ακόλουθο επείγον τηλεγράφημα στο Κόμμα: "ΑΓΙΟΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ, 1 του Μάη, (Ιδ. επείγον τηλεγράφημα. Ωρα 1.45′ π.μ.). Στο διαβόητο χιτλερικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, κοντά στο Μόναχο, που το κατέλαβαν χθες τα αμερικανικά στρατεύματα, οι σύμμαχοί μας Αμερικανοί απελευθέρωσαν μεταξύ των 32.000 κρατουμένων και τον αγαπημένο μας αρχηγό σ. Νίκο Ζαχαριάδη. Εζήτησα από τις αμερικανικές αρχές λεπτομέρειες για τις συνθήκες της απελευθέρωσης του σ. Ζαχαριάδη, τις οποίες και θα σας μεταδώσω αμέσως μόλις τις λάβω".

Ο Ζαχαριάδης όμως δεν ήταν στο στρατόπεδο αλλά στο Μόναχο. Οι Γερμανοί τον είχαν πάρει μαζί άλλους Γερμανούς κομμουνιστές και τον είχαν στο Μόναχο μαζί με Έλληνες αιχμάλωτους που έμεναν σ' ένα μεγάλο παλιό σχολειό, και καθάριζαν τα ερείπια απ' τους βομβαρδισμούς .
Στην Εφημερίδα «Ανασύνταξη», το 2003 δημοσιεύτηκε η ακόλουθη «ανάμνηση» του κομμουνιστή συγκρατούμενου του Ζαχαριάδη Δημήτρη Σωτηριάδη.
«O Ζαχαριάδης είχε ολοφάνερα φόβους για το τι μπορούσε να συμβεί τις τελευταίες ώρες της απελευθέρωσης από το Νταχάου. Έφυγε λοιπόν και πήγε στο Μόναχο. Εμείς οι υπόλοιποι μείναμε. Μετά πληροφορηθήκαμε ότι τον αναζητούσαν. Υπέθεσαν ότι οι «δικοί του άνθρωποι» θα ήξεραν που κρύβονταν. Όμως από τους δικούς του δεν ήταν πλέον κανένας εκεί, εκτός από μένα και έναν άλλο, τον Νίκο Γιοκαρίνη .Αυτός ήταν που ήρθε και μου είπε: «Ψάχνουν τον Ζαχαριάδη. Ξέρεις που μπορεί να είναι;». Εγώ βέβαια αρνήθηκα ότι ήξερα. «Ιδέα δεν έχω που μπορεί να είναι», του απάντησα. Την ίδια στιγμή, όμως, σε κάποιον που γνώριζα και που του είχα εμπιστοσύνη του είπα: «Πήγαινε στο σχολείο, βρες τον Ζαχαριάδη, και πες του ότι τον ψάχνουν. Όταν έμαθαν ότι βρίσκεται στο Μόναχο δεν είχε πλέον κανένα λόγο να κρύβεται. Τους είπε ότι θέλει να φύγει στη Γαλλία. Πήγε στο Παρίσι κι από εκεί με άλλο όνομα ξαναγύρισε στην Ελλάδα, φυσικά όλα αυτά με τη βοήθεια του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος».
Αν βγάλουμε τις μπούρδες περί του Γαλλικού ΚΚ τα άλλα φαίνονται για ακριβή.

Ο «Ριζοσπάστης» στις 16 Μαΐου του 1945, επειδή περνούσαν οι μέρες και ο σ. Νίκος δεν φαινόταν έγραψε με τίτλο, «Ταξιδεύει μέσω Ιταλίας – Επίσημη ανακοίνωση από το υπ. Εξωτερικών», τα εξής:
«…Περιμέναμε όλοι νεώτερες λεπτομέρειες. Περιμέναμε και η αγωνία μεγάλωνε. Γιατί η πρώτη είδηση δεν είχε συνέχεια και επιβεβαίωση. Ανησυχήσαμε όλοι. Το κόμμα, η μάνα, η οικογένεια του αγαπημένου μας αρχηγού, όλοι οι δημοκράτες που έβλεπαν και βλέπουν στο Νίκο Ζαχαριάδη τον ατρόμητο πρώτα αγωνιστή, το φωτισμένο ηγέτη, το μάρτυρα στον αγώνα του λαού μας για δημοκρατία, ανεξαρτησία και λευτεριά. Το υπουργείο των Εξωτερικών σε σχετικό διάβημα του σ. Μ. Πορφυρογέννη και έπειτα από αίτηση της Κ.Ε. του ΚΚΕ που ζητούσε θετικές πληροφορίες για την τύχη του αρχηγού του και παρακάλεσε να διευκολυνθεί η επιστροφή του έδωκε δια του πρεσβευτού του κ. Πανά την ακόλουθη ανακοίνωση: «… ο κ. Νίκος Ζαχαριάδης, αρχηγός του ΚΚΕ, βρίσκεται σώος και υγειής σε βρετανική ζώνη κατοχής και μέσα σε λίγες μέρες θα επιστρέψει στην Ελλάδα με τη φροντίδα των αγγλικών στρατιωτικών αρχών.» Βρισκόταν υπό τη τη φροντίδα των αγγλικών στρατιωτικών αρχών, στην αγγλική ζώνη».

Από την απελευθέρωση του Ζαχαριάδη από το Νταχάου μέχρι την άφιξη του στην Αθήνα, με VIP πτήση της ΡΑΦ πέρασαν 30 ημέρες.
Οι αμερικανοί τον έπιασαν στο Μόναχο ή μάλλον παραδόθηκε στους αμερικανούς την 1η Μαΐου. Οι λόγοι της αναζήτησης του ασφαλώς υπάρχουν και αναφέρονται στα αμερικανικά αρχεία αλλά κανείς «διδάκτωρ» ιστορικός ή πλούσιος δημοσιογράφος δεν θέλησε ποτέ να εντοπίσει τα σχετικά έγγραφα.
Τον έψαχναν οι Εγγλέζοι, ελπίζοντας σε μια συμφωνία μαζί του. 
Ορισμένοι, χωρίς να στηρίζονται πουθενά και κυρίως χωρίς να το λέει ο Ζαχαριάδης, υποστήριξαν ψευδώς, ότι τον κράτησαν σε καραντίνα λόγω του Τύφου. 
Ο ίδιος ο Ζαχαριάδης δεν αναφέρθηκε σε ιατρικές φροντίδες και ανέφερε απλά ότι τον «κράτησαν σ’ ένα είδος περιορισμού», ως τη μέρα που τον έστειλαν αεροπορικώς στο Παρίσι.
Που τον κρατούσαν και γιατί , δεν μάθαμε ποτέ.

Η συμφωνία των Συμμάχων ήταν ότι οι Δυτικοί έπρεπε να μεταφέρουν στις χώρες τους, τους ομήρους που υπάγονταν στη δικιά τους σφαίρα επιρροής, οπότε υπεύθυνοι για τον Ζαχαριάδη ήσαν οι Άγγλοι . 
Ο συγκρατούμενος του Ζαχαριάδη Βαγγέλης Παπανίκος , έγραψε: 
«Στο Μόναχο μείναμε αρκετό καιρό. Από τις πρώτες μέρες ο Ζαχαριάδης ήρθε σ' επαφή με τη ρώσικη στρατιωτική επιτροπή, που είχε έρθει από τη Μόσχα να μεριμνήσει για την επιστροφή των Ρώσων αιχμαλώτων και την τακτοποίηση των ομήρων που ήταν στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Εμείς κανονικά έπρεπε να πάμε στην πατρίδα μας μέσω Ιταλίας. Τη συμφωνία των Συμμάχων δεν τη γνωρίζαμε. Δεν ξέραμε ότι οι Δυτικοί έπρεπε να μεταφέρουν στις χώρες τους, τους ομήρους που υπάγονταν στη δικιά τους σφαίρα επιρροής. Είχαμε μάθει, μέσες-άκρες, για τα γεγονότα που είχαν διαδραματιστεί στην πατρίδα μας, αλλά ότι υπαγόμαστε στη σφαίρα επιρροής των Εγγλέζων, δεν το ξέραμε θετικά. Αν το είχε μάθει ο Ζαχαριάδης ερχόμενος σ' επαφή με την επίσημη ρώσικη επιτροπή, δεν το γνωρίζω. Ο δρόμος της επιστροφής που διαλέξαμε ήταν δύσκολος και μακρύς. Αργήσαμε πολύ να φτάσουμε στα μέρη μας. Με εντολή του Ζαχαριάδη πήγαμε όλοι μας σ' ένα ρώσικο στρατόπεδο».

Ο Ζαχαριάδης λοιπόν πριν επικοινωνήσει με τους Αμερικανούς ήρθε σε επαφή με τους σοβιετικούς, που τον παρέπεμψαν στους Αμερικανούς οι οποίοι τον έδωσαν στους Άγγλους που τον έθεσαν σε ένα είδος περιορισμού. Τον πέρασαν από διαδικασία debriefing και αφού έκλεισαν μια συμφωνία μαζί του
τον έφεραν στην Ελλάδα ως VIP.
Ο ίδιος ο Νίκος Ζαχαριάδης στις 15 Αυγούστου 1946, υπέβαλε στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ ιδιόχειρο σημείωμα στο οποίο αναφερόταν στην ζωή του στο Νταχάου και περιέγραφε την απελευθέρωση του ως εξής. «Όταν στις 29 του Απρίλη ήρθαν οι Αμερικάνοι στο Νταχάου, εγώ έφυγα και πήγα στο Μόναχο, στους εκεί δικούς μας αιχμάλωτους πολέμου (εαμίτες και ελασίτες). Μετά 2 μέρες (δηλ. την 1η Μαΐου),ήρθαν οι Αμερικάνοι και με πήραν και με κράτησαν, ως τη μέρα που μ’ έστειλαν αεροπορικώς στο Παρίσι, σ’ ένα είδος περιορισμού. Στο Παρίσι παρουσιάστηκα στην Ελλην. Πρεσβεία, αυτή ενήργησε στην αγγλική Πρεσβεία, και έτσι έφτασα στις 29.5.45 στην Αθήνα με το όνομά μου σαν αξιωματικός του ελληνικού στρατού. Αυτό έγινε για να ευκολυνθεί το ταξίδι».

Όταν ο σ. Νίκος εφθασε επιτελους στην Αθηνα,  «Ριζοσπάστης» έγραψε σχετικά: «Ο σ. Ζαχαριάδης ήρθε με αεροπλάνο σήμερα το πρωί μέσον Νεαπόλεως. Από το Παρίσι έφυγε χθες αεροπορικώς. Το απόγευμα ο σ. Ζαχαριάδης ήρθε στα γραφεία του «Ριζοσπάστη». Φορούσε τη στρατιωτική στολή των αιχμαλώτων και είναι γερός».
Ούτε λέξη για τη ΡΑF που τον έφερε , και βέβαια αφού ήρθε ως έλληνας αξιωματικός φορούσε ,«τη στρατιωτική στολή των ..αιχμαλώτων». 
Η ουσία είναι ότι όπως τον ανέκριναν οι Γερμανοί στην Βιέννη τον ανέκριναν και οι Άγγλοι , και έκαναν μια συμφωνία μαζί του, της οποίας η έκταση και το περιεχόμενο  φαίνονται στις αποφάσεις που έλαβε με την επιστροφή του.

Τη 13η μέρα, αφότου ανέλαβε  την ηγεσία του ΚΚΕ ο Ζαχαριάδης, είχε διαφοροποιηθεί από , «τα λάθη του Δεκέμβρη» και τη Συμφωνία της Βάρκιζας, και στις 12 Ιουνίου δια του Ριζοσπάστη ανακοινώσε την καταδίκη και απομόνωση του Άρη Βελουχιώτη. Με τις συμφωνίες αυτές άλλωστε συνδέεται και η δήλωση του για τη Β. Ήπειρο που έγινε στις 25 Μαΐου. 
Η αποκήρυξη του Βελουχιώτη, η αποχή από τις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 και η διακριτική συμμετοχή στο Δημοψήφισμα για την επάνοδο του Γεωργίου ήσαν στο πλαίσιο αυτών των συμφωνιών που βρίσκονται αποτυπωμένες στο απόρρητο έγγραφο για την ανάκριση Ζαχαριάδη, που παραμένει ακόμα μυστικό, και ποτέ κανείς δεν θέλησε να ψάξει στα Αγγλικά και τα Αμερικανικά αρχεία, για να το αποκαλύψει. 
Το ενδιαφέρον είναι ότι ο οξυδερκής Ζαχαριάδης αντιλήφθηκε κατά τη διαδικασία του debrifing ότι οι Άγγλοι γνώριζαν πολλά για τα εσωτερικά του Κόμματος, που το επηρέαζαν με τις λίρες, οπότε απέκτησε τη βεβαιότητα για την ύπαρξη χαφιέδων, όπως στα χρόνια του Μεταξά.

Όταν μάλιστα ο Μάρκος Βαφειάδης έστειλε το 1948 ένα γράμμα στην Κεντρική Επιτροπή του Σοβιετικού Κόμματος κατηγορώντας το Ζαχαριάδη ότι είναι χαφιές των Αγγλων, κατάλαβε ότι κάποιος του είχε σφυρίξει τις συμφωνίες που έκανε με τους Άγγλους, στο πλαίσιο φυσικά της συμφωνίας Στάλιν-Τσόρτσιλ.

ΥΓ. Περσσότερα στο βιβλίο μου..... ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΜΕΛΙΓΑΛΑΣ