Το Γαλαξείδι στην Επανάσταση

του Κωνσταντίνου Ζέρβα 

…..Οι Γαλαξειδιώτες την 26 Μαρτίου 1821 κήρυξαν την έναρξίν της συμμετοχής των, και κατά ξηρά και κατά θάλασσα εις των ιερό αγώνα του γένους. Έχοντας είδη έτοιμη την σφραγίδα ελευθερίας που έγραφε «ΣΦΡΑΓΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΓΑΛΑΞΙΔΙΟΥ 1821 ΜΑΡΤΙΟΥ 24».
 Νωρίς το πρωί οι οπλαρχηγοί και οι πρόκριτοι έδωσαν όρκο πίστης για την ελευθερία της παρτίδας στον ναό του Αγίου Παντελεήμονα. Ο ναός αυτός «παλαιός βωμός χριστιανικής και εθνικής πίστης» προτιμήθηκε από τον Άγιο Νικόλαο που είχε χτιστεί πρόσφατα λίγα μέτρα μακρύτερα. 
Μετά την ορκωμοσία των οπλαρχηγών και προκρίτων, οι Γαλαξειδιώτες μαζεύτηκαν στην εκκλησία του Ιωάννη του Προδρόμου, και αφού ορκίστηκαν πήραν τα όπλα. Χίλιοι τετρακόσιοι με αρχηγό τον Γιάννη Μητρόπουλο κινήθηκαν πεζοπορούντες αρχικώς προς την Αγία Ευθυμία, και εκεί αφού ενώθηκαν με τον Πανουργιά και τους 300 άνδρες του, κατευθυνθήκαν προς το κάστρο των Σαλώνων εις το οποίο είχαν εγκλεισθεί οπλισμένοι οι Τούρκοι τη πόλης για άμυνα. Την επομένη 27 Μαρτίου άρχισε η πολιορκία του κάστρου. Σώζεται έγγραφο οπού ορίζεται ο Καπετάν Γιάννης Μητρόπουλος αρχηγός της πολιορκίας με ημερομηνία 6 Απριλίου, τέσσερις μέρες πριν την παράδοση του κάστρου, είναι δε το μόνο σωζόμενο έγγραφο με την υπογραφή του Ησαΐα.
 Το οποίο αναφέρει: «Δια την μεγάλην φιλογένειαν και αξιότητα όπου γνωρίσαμεν εις τον καπιτάν Γιάννη Μητρόπουλο του δίδομεν το χάρισμα να εξοπλίζει εις όλα τα ταμπούρια και να τον υποτάσσονται όλοι οι στρατιώτοι να ακολουθούν το ορδινόν του και όποιος παρακούσει έχει να πεδεύονται, και υπογραφόμεν όλοι η έφοροι. Τη 6 Απριλίου 1821 Ο Σαλώνων Ησαΐας Οικονόμος αδελφός Λογοθέτης αδελφός Γαζής αδελφός» 

10 Απριλίου ,ανήμερα Πάσχα το Κάστρο των Σαλώνων,παραδόθηκε και η νίκη αυτή χαιρετίστηκε από το Πανελλήνιο γιατί αυτό ήταν το πρώτο τουρκικό οχυρό που κατέλαβαν οι Έλληνες. Στη συνέχεια του ιερού αγώνα οι Γαλαξειδιώτες μαζί με τον επίσκοπο Ησαΐα εμφανίζονται στο πλευρό του Αθανάσιου Διάκου στην Αλαμάνα. Εκεί από το βιβλίο του Δ. Παπακωνσταντίνου ,«Ο παραμερισμένος Εθνεγέρτης Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας» έχουμε τη μαρτυρία του αγωνιστή Χαλάτση Θανάση ότι ο Ησαΐας πολέμησε και σκοτώθηκε στην Αλαμάνα, 23 Απριλίου 1821, οπού τα πόστα είχαν μοιρασθεί ως εξής. 
Απάνω στο γιοφύρι πιάσανε οι Γαλαξειδιώτες, δεξιότερα οι Δεσφινιώτες, και δεξιότερα οι Σαλωνίτες. Ο Ιωάννης Μητρόπουλος στην μάχη αυτή απέκοψε δια σπάθης την κεφαλήν του Μήτρου Μασαβέτα για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων. 

4 Μαΐου , η μάχη της Γραβιάς 

Μετά την Αλαμάνα , 117 Έλληνες κλείστηκαν στο χάνι τη Γραβιάς. Στη μάχη αυτή πήραν μέρος 33 Γαλαξειδιώτες με τα ναυτικά τρομπόνια τους, και μεταξύ αυτών ο οπλαρχηγός Ι. Μητρόπουλος, και ο Νικόλαος Κύρκος, που έγραψαν άλλη μια σελίδα δόξας στην ελληνική ιστορία. 
Ο Κωνσταντίνος Σάθας αναφέρει για 52 Γαλαξειδιώτες, πρέπει δε να αναφέρουμε ότι οι αγωνιστές καταγράφηκαν σύμφωνα με την καταγωγή τους και όχι με ποιο σώμα πολέμησαν, ακόμα και γαμπροί Γαλαξειδιώτες δεν αναφέρθηκαν στον κατάλογο των αγωνιστών ως Γαλαξειδιώτες. Εις το ιστορικό και θεατρικό έργο «Χάνι της Γραβιάς» ο συγγραφέας και ιστορικός Τάκης Λαπάς αναφέρει ότι «ο Γαλαξειδιώτης οπλαρχηγός, καπετάνιος των Γαλαξειδιωτών, γύρω στα σαράντα ομορφοντυμένος , Ιωάννης Μητρόπουλος διέκρινε κατά την επίθεση των Τούρκων, επερχόμενων έφιππον τον τραυμάτισαντα και συλλαβόντα τον Διάκο εις την Αλαμάνα Τούρκο Χαλήλ – Μπέη του Ζητουνίου τον οποίο εξεχώρισε, επυροβόλησε κατ’ ευθείαν και εφόνευσε.»
 Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος ενθουσιασθείς από την επιτυχία αυτή όρμησε, αγκάλιασε τον Μητρόπουλο και τον φίλησε λέγοντας , « να μας ζήσεις Μητρόπουλε τέτοιο ξεπλέρωμα, μήτε ο συγχωρεμένος ο Διάκος δεν θα το καρτέραγε». 

Μετά την ηρωική έξοδο από το χάνι της Γραβιάς, οι Γαλαξειδιώτες ενωμένοι και ενθουσιώδεις κινήθηκαν προς την Ναύπακτο την οποία και πολιόρκησαν. Πριν αναχωρήσουν οι Γαλαξειδιώτες εξέλεξαν επιτροπή από δέκα πρόκριτους τους οποίους ονόμασαν έφορους για να κατευθύνουν των αγώνα.
 Τα ονόματα τους είναι τα παρακάτω: Μήτρος Κατσούλης Πανάγος Λογοθέτης Παπαπέτρου Σπύρος Γεώργιος κ΄ Αθανάσιος Μωραΐτης Κωνσταντίνος Κινινής Λουκάς κ΄ Αναγνώστης Μίχος Ηλίας Φούντας Κωνσταντίνος Παπαγεώργης 

Τη 14 Μάιου 1821, οι πρόκριτοι του Γαλαξειδίου ανακήρυξαν τον οπλαρχηγό Ιωάννη Μητρόπουλο πρώτο σε στεριά και θάλασσα. Η δήλωση έχει ως εξής. Δηλωση «των προκριτων Γαλαξειδίου» «Γαλαξείδι 14 Μαιου 1821 Δηλοποιούμεν ημείς κοινώς, όλη ή πολιτεία μας, μικροί και μεγάλοι, ότι τον καπετάν Ιωάννη Μητρόπουλον, όπου κινιέται, 
σε κάθε δουλειάν – όσον στεριάς, όσον και της θαλάσσης – δια τον πόλεμον όπως πρώτος όπου συντρέχουν, υποσχόμεθα και ημείς να τον έχουμεν ως ένα πρώτον και εις κάθε δουλείαν της πολιτείας μας να είναι αυτός μέσα, και εις κάθε καιρόν να λαμβάνη εκείνο όπου το ακαρτερεί, και ούτος εδόσαμεν το παρόν μας δια ησυχίαν του. Μήτρος Κατζούλης, βεκίλης Αναγνώστης Μίχος Σπύρος Παπαπέτρου Κωνσταντής Παπαγιώργης Λουκάς Αρβανιτόπουλος Ανδρέας ……………… Γιωργής Μωραϊτης Λουκάς Μίχος Θανάσης Λουκέρης Ηλίας Φούντας 

Παράλληλα όμως με την παρουσία των Γαλαξιδιωτών στους αγώνες της ξηράς την 26 Μαρτίου 1821 ύψωσαν την τοπική επαναστατική σημαία και απέπλευσαν με ολόκληρο το στόλο προς Ναύπακτο και Πάτρα για να αποκόψουν την επικοινωνία των Τούρκων της Στερεάς με την Πελοπόννησο. 

Την 21 Μαΐου 1821 ο ενωμένος ελληνικός στόλος από 20 πλοία, 9 Γαλαξειδιώτικα, 5 των Υδραίων, 5 των Σπετσών, και 1 από την Κεφαλλονιά απέκλεισαν την Ναύπακτο την οποία ήδη πολιορκούσαν από ξηράς. 
Οι έφοροι που διεύθυναν και συντόνιζαν τον αγώνα διορίσαν αρχηγό του στόλου τον ναύαρχο Κωνσταντίνο Δεδούση. Αναφέρεται χαρακτηριστικά μέσα στο έγγραφο, «Προσέτι με τούτο μας το γράμμα τον αποκατασταίνομεν ναύαρχον είς όλα τα πλοία της πόλεως μας, μικρά και μεγάλα δια να υπέχει τον διορισμόν του και παραγγελίαν του, η οποία μέλλει να είναι απαράβατος εις τρόπον ώστε όποιος αποδειχθή παραβάτης να παιδεύεται νομίμως και από αυτόν και από τον τόπο μας. Και ταύτην την εξουσίαν του την εδώσαμεν έξ αιτίας, οπου τον εγνωρίσαμεν από άλλας προτητερινάς πράξεις τίμιον και άξιον. Δια βραβείον της τοιαύτης εκδουλεύσεως να λάβη, εν καιρώ της αποκαταστάσεως της ελευθερίας, από το γένος ότι κριθή εύλογον ως εκείνο οπού του τυχαίνει». 
Ατυχώς η σύμπραξη των δυο στόλων γαλαξειδιώτικου και νήσων δεν κράτησε πάρα μόνο 20 ημέρες. Την 11 Ιουνίου 1821 ανέχωρησαν αιφνιδίως τα πλοία των Υδραίων και Σπετσιωτών, η βιασύνη τους ήταν τέτοια που δεν προλάβαν να ειδοποιήσουν την Μπουμπουλίνα να τους ακολουθήσει, η οποία βρισκόταν στο Αίγιο με το πλοίο της Αγαμέμνων. 
Την προηγούμενη μέρα 10 Ιουνίου 1821 αποφασίστηκε έπειτα και από έγγραφη προσταγή των προκρίτων της Ύδρας να πυρπολήσουν τον τούρκικο στόλο που ήταν στην Ναύπακτο. 
Ο Γαλαξειδιώτης καραβοκύρης Χαράλαμπος Μπακογιώργης έδωσε πρόθυμος το βρίκη του Άγιος Σπυρίδων, τεχνίτης ανέλαβε ο σπετσιώτης Γεώργιος Μυριαλής, και ο γενναίος ναυτικός που θα πηδαλιουχούσε προσφέρθηκε ο Γεώργιος Ανεμογιάννης - Παξινός από τους Παξούς. 
Η απόπειρα αυτή απέτυχε και ο γενναίος Παξινός συνελήφθη και θανατώθει με φρικτό θάνατο δι’ οβελισμού επί πυράς και ανερτήθει επί πολλές μέρες για εκφοβισμό των Ελλήνων.

 (συνεχίζεται)