Η Εθνοσωτήρια Επανάσταση του Στρατού της 11ης/24ης Σεπτεμβρίου 1922

Οι διαδικασίες προπαρασκευής της Επανάστασης, άρχισαν στις 4/17 Σεπτεμβρίου, σε σύσκεψη του συγκάλεσε στη Χίο ο Νικόλαος Πλαστήρας. 

Η επικοινωνία με τους επαναστάτες της Μυτιλήνης γινόταν με αεροπλάνο. Στις 7/20 Σεπτεμβρίου ο στόλος τάχθηκε στο πλευρό των επαναστατών. Την επομένη 8/21 Σεπτεμβρίου είχαν προσχωρήσει στην Επανάσταση .

 Στις 9/22 Σεπτεμβρίου όλη η Μυτιλήνη ζούσε τις μεγάλες «προεπαναστατικές» στιγμές, και έγιναν οι πρώτες αναφορές για τον σχηματισμό κινήματος στα νησιά με σκοπό την καθαίρεση του Κωνσταντίνου και τη θέσπιση δημοκρατικού πολιτεύματος σε Ελληνικές και ξένες εφημερίδες. 

 Τη νύχτα της 10ης /23ης Σεπτεμβρίου Σεπτεμβρίου, με το σύνθημα «Ελλάς - Σωτηρία», οι επαναστάτες κατέλαβαν τα δημόσια καταστήματα και τα πλοία. Αντίδραση υπήρξε από το 11/38 Σύνταγμα Ευζώνων του Συνταγματάρχη Ζήρα. 

Το πρωί της 11ης Σεπτεμβρίου η Επανάσταση έχει επιβληθεί στη Χίο και τη Μυτιλήνη και είχαν συλληφθεί οι λίγοι που αντιτάχθηκαν σε αυτήν. 

 Στις 11/24 Σεπτεμβρίου ο Στυλιανός Γονατάς και εκ μέρους του διοικητή του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων Συνταγματάρχη Νικολάου Πλαστήρα και του Αντιπλοιάρχου Δημ. Φωκά, σε συνεννόηση με τον αρχηγό του στόλου Ναύαρχο Χατζηκυριάκο, απεύθυνε «προς τον ελληνικόν λαόν, τον Πρόεδρον της Εθνοσυνελεύσεως, τον Βασιλέα, τον διάδοχον και τον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως» την ακόλουθη επαναστατική προκήρυξη: 

«Ο εν Μυτιλήνη και Χίω στρατός και στόλος μοι ανέθηκαν την ηγεσίαν αυτών όπως διατυπώσω επ' ονόματι των τας κάτωθι αξιώσεις, εν τη απολύτω πεποιθήσει ότι εις ταύτας είναι σύμφωνος και ο λοιπός στρατός και στόλος, και ιδία ολόκληρος ο ελληνικός λαός, πλην ίσως ασημάντου μειονοψηφίας, ουχί εξ ευγενών ελατηρίων αντιφρονούσης. Η σωτηρία της πατρίδος και μόνη επιβάλλει τας αξιώσεις μας ταύτας: 1) Παραίτησις του βασιλέως χάριν της πατρίδος υπέρ του διαδόχου. 2) Άμεσος διάλυσις της Εθνοσυνελεύσεως. 3) Σχηματισμός κυβερνήσεως αχρόου και εμπνεούσης εμπιστοσύνην εις την Αντάντ διά την ταχίστην και αμερόληπτον ενέργειαν εκλογών Εθνοσυνελεύσεως και την διαχείρισιν των εξωτερικών ζητημάτων, μέχρις ου ο λαός αποφασίσει τελικώς διά των εκλογών περί της τύχης του. 4)Άμεσος ενίσχυσις του θρακικού μετώπου. Ας επικρατήση και παρ' υμίν ο αγνός πατριωτισμός προς αποσόβησιν αλληλοσπαραγμού και ταχυτέραν έναρξιν του έργου της εθνικής παλινορθώσεως, δι' ης θα αναστολή η πλήρης καταστροφή προς ην φερόμεθα και θα επιτευχθή η σωτηρία της πατρίδος». 

Μετά την επαναστατική προκήρυξη, στην Αθήνα επικράτησε χάος. Το χάος και η ανησυχία στα κυβερνητικά κλιμάκια επιτάθηκαν όταν, αεροπλάνα διέσπειραν χιλιάδες προκηρύξεις στην πρωτεύουσα και σε άλλες μεγάλες πόλεις. 

 Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος συγκάλεσε σύσκεψη έμπιστων συνεργατών του, μεταξύ των οποίων και ο I. Μεταξάς, για να τους συμβουλευθεί, και προσπάθησε, ταυτόχρονα, να επιτύχει άρση του όρου της Επανάστασης για την παραίτησή του.