16 Σεπτεμβρίου 1944. Αρχίζει η σφαγή των αιχμαλώτων στον Μελιγαλά

του Σπυρίδωνα Χατζάρα

Τις πρωινές ώρες του Σαββάτου, 16 Σεπτεμβρίου, με παρέμβαση των άγγλων συνδέσμων και απόφαση της Λαϊκής Επιτροπής, απολύθηκαν από το Μπεζεστένι και τις «Μουριές του Δεληγιάννη» πολλά παιδιά, γυναίκες, και ηλικιωμένοι.

Στο Μπεζεστένι, οι κρατούμενοι , (ταγματασφαλίτες και άμαχοι), χωρίστηκαν ανάλογα με τον τόπο καταγωγής τους.
Οι Τοπικές Επιτροπές του ΕΑΜ από τα γύρω χωριά και τις κωμοπόλεις της άνω Μεσσηνίας κατέφθασαν και ανάλογα την περίπτωση, έδιναν πληροφορίες για κρατούμενους, αν ήταν ταγματασφαλίτες ή “αντιδραστικοί”, και ονόματα προσθέτονταν και αφαιρούνταν, ανάλογα με τις επί τόπου παρεμβάσεις στελεχών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ.
Τότε εκτελέστηκε στο Μπεζεστένι ο κοινοτάρχης Αλκιβιάδης Παπαδόπουλος και μέλος της Επιρρεπής παράδοσης αφού πρώτα βασανίστηκε από «ανώνυμο» καπετάνιο, ο οποίος έδωσε εντολή αν τον λιθοβολήσουν οι άλλοι κρατούμενοι.

Ο ταγματάρχης Διονύσιος Παπαδόπουλος , ο επικεφαλής , που παραδόθηκε στους Ελασίτες, δεν εκτελέστηκε, ανακρίθηκε παρουσία του λοχαγού Γκίμπσον και αφέθηκε ελεύθερος. Ο Παπαδόπουλος το 1951 συμμετείχε στο κίνημα του ΙΔΕΑ, και αποστρατεύτηκε . Τότε απέδωσε την διάσωσή του στις σχέσεις του με την Ιντέλιτζενς Σέρβις.

Ο «κομμουνιστικός λαός», που «ζητούσε εκδίκηση», η ορδή των «συντρόφων» που ακολουθούσε το ΚΚΕ με την υπόσχεση της αρπαγής , όρμησε στον Μελιγαλά για καθολικό πλιάτσικο. ΕΛΑΣίτες και εφεδρο-ΕΛΑΣίτες, τα μέλη και οι φίλοι του ΕΑΜ άρπαξαν, τρόφιμα, χρυσαφικά, έπιπλα, ρούχα, παπούτσια, κλινοσκεπάσματα, προίκες κοριτσιών, τα καταστήματα λεηλατήθηκαν και η λεία φορτώθηκε σε κάρα που πήραν τον δρόμο για τα γύρω χωριά, ενώ εξαγριωμένοι κομμουνιστές έκαψαν δεκάδες σπίτια «αντιδραστικών».
Θύματα του πλιάτσικου ήσαν οι κάτοικοι του Μελιγαλά, αλλά και όλοι αυτοί που είχαν καταφύγει στην πόλη από τα γύρω μέρη, εκτός από τα μέλη και τους φίλους του ΕΑΜ/ΚΚΕ. Τους επόμενους μήνες οι περισσότεροι κάτοικοι του Μελιγαλά δεν είχαν κατσαρόλες να μαγειρέψουν, ούτε κουτάλια και πιρούνια να φάνε.

Οι τοπικές οργανώσεις του ΚΚΕ, έπαιρναν τους συγχωριανούς για να τους «δικάσει» ο λαός στα χωριά τους. Τους πρώτους , τους πήρε η οργάνωση Οιχαλίας και Μερόπης. Παρέλαβαν 15 «αντιδραστικούς» και τους εκτέλεσαν. Πολλοί αξιωματικοί και στρατιώτες του Τάγματος μεταφέρθηκαν στη μάντρα του «Κριμπά», στη Μερόπη, και εκτελέστηκαν το βράδυ της 16ης Σεπτεμβρίου από τους «Μαυροσκούφηδες», και ρίχτηκαν σ’ ένα ξεροπήγαδο που τότε ανήκε στην οικογένεια Ανδριανόπουλου.Εκεί έσφαξαν και τους γιατρούς, τους δικηγόρους, και τους καθηγητές που έπιασαν στον Μελιγαλά.
Από το Νησί, πήραν από τον Μελιγαλά13, τους οδήγησαν στο κέντρο της Μεσσήνης και τους εκτέλεσαν με χορούς και τραγούδια.
Στο Νεοχώρι εκτελέστηκαν 150, στο Σολάκιο και στην Ανθούσα 200. Σ’ αυτούς που μεταφέρθηκαν στο Νεοχώρι ήταν και η μάνα και οι αδελφές του επιλοχία του Τάγματος Παναγιώτη Μπένου, που είχε σκοτωθεί στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία .

Ο συνολικός αριθμός των εκτελεσθέντων «αντιδραστικών» στα γύρω χωριά, (Μερόπη, Σολάκι, Ανθούσα, Νεοχώρι, Οιχαλία, Σκάλα, αλλά και στη Μεσσήνη) ,δεν υπολογίστηκε ποτέ. Μόνο στα Ζευγολατιό δεν σκότωσαν κανέναν.
Εκεί η «αστική τάξη» και η «αντίδραση» διασώθηκαν.

Τα πτώματα όσων εκτελέστηκαν από «το λαό» στα γύρω χωριά δεν ρίχτηκαν στην Πηγάδα. Άλλοι τους υπολογίζουν σε 750 και άλλοι σε 1200. Από τις διάφορες προσπάθειες καταγραφής ο αριθμός του κυμαίνεται από τους 750, μέχρι τους 1500. Στα χωριά, τα επόμενα χρόνια έγιναν πολλές προσπάθειες για να διαγραφεί το «αίμα» μεταξύ συγγενών και πολλοί ξέχασαν, σώπασαν, και δήλωσαν ψέματα για τους αποθαμένους.

Οι κομμουνιστές πάντως ακόμα ισχυρίζονται ότι όσοι εκτελέστηκαν, ήσαν «προδότες», «δωσίλογοι», και «εγκληματίες». Ότι ακριβώς έγραψε ο Τάκης Φίτσιος στον λόγο που «εκφώνησε» στη Λαμία, ο Θανάσης.

Κατά τις 11.00 το πρωί της 16ης Σεπτεμβρίου, εμφανίστηκαν στο Μπεζεστένι
ο Βελουχιώτης συνοδευόμενος από το Αχιλλέα Μπλάνα, (Γραμματέα του ΚΚΕ Πελοποννήσου) , τον γραμματέα του ΕΑΜ στην Πελοπόννησο Τάσο Κουλαμπά και τον κομισάριο Νίκο Μπελογιάννη. Μπροστά, στους Ουίλκι , Γκίμπσον και Φατσέα, έδωσαν εντολή στους υπευθύνους του ΕΛΑΣ , «να ερευνηθεί χωρίς συναισθηματισμό και μεγαθυμία η περίπτωση κάθε ταγματασφαλίτη, για να μην ξεφύγει κανένας που έχει διαπράξει έγκλημα».

Σύμφωνα με την μαρτυρία του κομμουνιστή Κων. Παπακωνσταντίνου, που ήταν παρών, ο γραμματέας του ΕΑΜ Μελιγαλά παρέδωσε στον Αχιλλέα Μπλάνα, τον Νίκο Μπελογιάννη και στον «Άρη» την λίστα των 60 «μελλοθανάτων» αξιωματικών και Ανδρών, του Τάγματος Ασφαλείας και προσωπικοτήτων της πόλης, με βάση την οποία έγιναν οι διαπραγματεύσεις της παράδοσης. 
Ο επίσης παρών κομμουνιστής «ανταρτοδίκης» Γιάννης Καραμούζης, (συγγενής του Ταπεζίτη), έγραψε αργότερα ότι , «οι αντιπρόσωποι του κόμματος Κουλαμπάς και Ν. Μπελογιάννης και ο Άρης πήραν την απόφαση ότι έπρεπε όλοι να εκτελεσθούν…».
Σύμφωνα πολλούς αυτόπτες κομμουνιστές ο Βελουχιώτης αναγνώρισε μεταξύ των κρατουμένων, τον χωροφύλακα Χαράλαμπο Κουτσόγιαννη από τη Στερεά Ελλάδα και τον πήρε μαζί του. Αυτός εκτελέστηκε στη Μερόπη.
Μετά την αποχώρηση των μελλοθανάτων για τα χωριά στο Μπεζεστένι στήθηκε ανταρτοδικείο με επικεφαλής τους δικηγόρους Βασίλη Μπράβο και Γιάννη Καραμούζη και καταδίκαζαν με συνοπτικές διαδικασίες, τους αντιδραστικούς και τους εγκληματίες.

Ο Άρης με τον Μπελογιάννη, έφυγαν από τον Μελιγαλά για την Μερόπη, από όπου παρέλαβαν τους 19 που δολοφονήθηκαν πανηγυρικά στην Καλαμάτα.
Στο δρόμο διασταυρώθηκαν με την πρώτη ομάδα που πήγαινε για εκτέλεση στην Πηγάδα.
Από τη Μερόπη με τον ασύρματο ο Ουίλκι και ο Γκίμπσον ενημέρωσαν το Κάιρο ότι « ο Άρης πηγαίνει στην Καλαμάτα από τον Μελιγαλά, επικεφαλής της ΙΙΙ Μεραρχια του ΕΛΑΣ, με 1000 αντάρτες και το Επιτελείο του, και μεταφέρει αριθμό αιχμαλώτων» .

Το συμμαχικό στρατηγείο από το Κάιρο, στις 16 Σεπτεμβρίου 1944, την επομένη της παράδοσης του Μελιγαλά, και 11 ημέρες μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Καλαμάτα, έστειλε νέες οδηγίες στους στρατιωτικούς συνδέσμους, για να «προσπαθήσουν να περιορίσουν τα τάγματα Ασφαλείας στους στρατώνες τους, μέχρι να αφοπλιστούν από Βρετανικά Στρατεύματα» και ότι «στην περίπτωση που επιτρέψουν τον αφοπλισμό τους , από τον ΕΛΑΣ θα έπρεπε να λάβουν γραπτές διαβεβαιώσεις, ότι οι αιχμάλωτοι δεν θα κακοποιηθούν και ότι θα φυλάσσονταν μέχρι να παραδοθούν στην Ελληνική κυβέρνηση».

Ο ασύρματος, ήταν μαζί με τον τροτσκιστή σύντροφο ΑΝΤΙ-ΦΑ Ουίλκι, που ακολουθούσε τον Αρη. Άρα, οι σύνδεσμοι της SoE, Ουίλκι και Γκίμπσον, είχαν εντολή του Γενικού Στρατηγείου να φροντίσουν, ώστε οι αιχμάλωτοι στον Μελιγαλά , να μην κακοποιηθούν και να φυλάσσονταν μέχρι να παραδοθούν στην Ελληνική κυβέρνηση.
Ο Ουίλκι, ο Γκίμπσον και ο Φατσεας, έφυγαν ήσυχοι από τον Μελιγαλά.

Ταυτόχρονα, το ΚΚΕ για να καλύψει την σφαγή των αιχμαλώτων, έβγαλε με εντολή του Μπελογιάννη και του Βελουχιώτη, το υπ’ αριθμό 9458 δελτίο του ΕΛΑΣ, που προανήγγειλε την εκτέλεση των ζωντανών. Ο Μπελογιάννης και ο Βελουχιώτης έλεγαν: «…αφού συντρίψαμε την άμυνα 1.000 και παραπάνω Ράλληδων οι οποίοι διεκδίκησαν την πόλη σπίτι προς σπίτι 800 σκοτώθηκαν στη μάχη. Δικές μας απώλειες 60 νεκροί και 150 τραυματίες…».

Η ανακοίνωση ήταν απολύτως ψευδής, και τα ίδια ψέματα συνεχίζουν να λένε
  οι ανήθικοι κομμουνιστές. Φυσικά, και δεν υπήρξε καμιά μάχη σπίτι με σπίτι.
Το επιβεβαίωσε στις «αναμνήσεις» του και ο Ξιάρχος, που έγραψε επί λέξει: «μετά την κατάπαυση της αντίστασης στον Άγιο Λιά δεν έγιναν οδομαχίες αλλά υπήρξαν 4-5 μεμονωμένες αντιστάσεις που εξοντώθηκαν».
Όμως σημασία έχει η προαναγγελία της εκτέλεσης ανθρώπων που ήσαν αιχμάλωτοι, και ήσαν ζωντανοί όταν τους ανακοίνωσε ως νεκρούς το Δεύτερο Γραφείο του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ.
Το μεσημέρι της 15ης Σεπτεμβρίου, οι νεκροί ταγματασφαλίτες από τις μάχες ήσαν μόνο 15, και οι εκτελεσθέντες τραυματίες στο νοσοκομείο ήσαν 41.
Και οι συλληφθέντες στο Σολάκι 25. Σύνολο 81. Μετά τη συνθηκολόγηση, μάζεψαν τους αιχμαλώτους ταγματασφαλίτες και τους «αντιδραστικούς άμαχους», στο περιφραγμένο Μπεζεστένι ,κάπου 3000 αιχμαλώτους.
Τότε άρχισαν οι αυτοδικίες από αντάρτες και καπετάνιους του ΕΛΑΣ . Το σύνολο των θυμάτων των αυτοδικιών δεν διακριβώθηκε ποτέ. Από τις μαρτυρίες όσων επέζησαν υπολογίζονται σε 120,150, 200.
Επομένως, όταν ο δεύτερο γραφείο του ΕΛΑΣ ανακοίνωνε 800 νεκρούς, ουσιαστικά ανακοίνωνε την μέλλουσα εκτέλεση τουλάχιστον 600 ανθρώπων που ήσαν ακόμα ζωντανοί .

Το δελτίο της 24ης Σεπτεμβρίου, της Force 133, που συντάχθηκε με τις πληροφορίες που διαβίβαζαν οι «σύντροφοι» Ουίλκι, Γκίμπσον και Φατσάας αναφέρε: «…Συμφώνως προς αναφορά του ΕΛΑΣ 1300 άνδρες των ΤΑ ενεπλάκησαν εις μάχην διά το Μελιγαλά την 15ην Σεπτεμβρίου εις την οποίαν 800 φονεύθηκαν, έναντι 60 φονευθέντων του ΕΛΑΣ και 30 τραυματισθέντων…». Έτσι καλύφθηκε καλύφθηκαν πολιτικά οι ευθύνες της σφαγής των αιχμαλώτων, και οι Ταγματασφαλίτες αυξήθηκαν σε 1300, γιατί ο Ουίλκι, ο Γκίμπσον και ο Φατσεας νόμιζαν ότι υπήρχαν 500 ζωντανοί.

Το όργιο της προαναγγελθείσας από το Δευτερο Γραφείο του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, σφαγής, άρχισε μετά την αποχώρηση του Άρη, του Μπελογιάννη και των «συμμάχων». Η πρώτη ομάδα από 50 έφυγε από το Μπεζεστένι «για ανάκριση», μετά τις 11πμ του Σάββατου 16ης Σεπτεμβρίου.

Στο πενθήμερο από τις 16 ως τις 20 Σεπτεμβρίου έφυγαν 13 κουστωδίες κρατουμένων. Άλλες με 50 άλλες με 100, άλλες με 120. Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν ασταμάτητα ως την Τετάρτη 20 Σεπτεμβρίου το μεσημέρι, οπότε ελευθερώθηκαν οι τελευταίοι 34 επιζώντες.

Όσον αφορά τους Άνδρες του Τάγματος Μελιγαλά και του Λόχου της Καλαμάτας, έχει καταγραφεί ο θάνατος, 47 αξιωματικοί και 704 οπλιτών. Από τους Αξιωματικούς 18 εκτελεστήκαν στην Καλαμάτα και 3 εκτελέστηκαν καταδιωκόμενοι αφού είχαν ξεφύγει από τον Μελιγαλά. Επομένως ,26 ήσαν αιχμάλωτοι και δολοφονήθηκαν. Από τους Άνδρες του Τάγματος, 15 σκοτώθηκαν στις 13 και 14 Σεπτεμβρίου και 25 κατά την έξοδο. Επομένως οι 604 ήσαν αιχμάλωτοι που δολοφονηθήκαν.

Πόσοι ήταν οι εκτελεσθέντες;

Στο μνημείο στην Πηγάδα είναι γραμμένα 787 ονόματα από 61 πόλεις και χωριά. Οι 300 από τον Μελιγαλά. Το 1945, το ιατροδικαστικό συνεργείο του Καψάσκη ξέθαψε 708 πτώματα, και σταμάτησε γιατί δεν άντεχαν άλλο οι εργάτες τη δυσοσμία.
Όλοι σκοτώθηκαν με μαχαίρια, και τσεκούρια, και ένας-ένας. Τους σταματούσαν στην ελιά. Μετά έλεγαν στο θύμα προχώρα . Πήγαινε κάτω και τον έσφαζαν . Οι άλλοι από πάνω τα βλέπανε.
Σκεφτείτε ο τελευταίος τι είχε δει μέχρι να έρθει η σειρά του.

Σε ομαδικούς τάφους στο νεκροταφείο, το Μελιγαλά θραύτηκαν 226. 728 είναι οι γνωστοί εκτελεσμένοι στα γύρω χωριά. 28 τουλάχιστον στο ξεροπήγαδο των Ανδριανόπουλων που τους ξέθαψαν μετά οι συγγενείς τους. 19 εκτελέστηκαν στην Καλαμάτα. 25 στο Σολάκι. 15 έπεσαν μαχόμενοι. Σύνολο 1828.

751 στρατιωτικοί και 1077 άμαχοι. Από αυτούς οι 787 στην Πηγάδα.
Ο Ηλίας Θοδωρόπουλος κατόρθωσε να διασταυρώσει 1.144 ονόματα.
Ο Κοσμάς Αντωνόπουλος είχε διασταυρώσει το ονόματα 699 «δολοφονηθέντων». Ο Κωνσταντίνος Αντωνίου, στην «Ιστορία της ελληνικής χωροφυλακής », αναφέρει 1900 άτομα.