Η αμνηστία για τους Υψηλούς τους Κομμουνιστές που δόθηκε στη Βάρκιζα

Κατά την έναρξη της διάσκεψης της Βάρκιζας ο επικεφαλής της κυβερνητικής αντιπροσωπείας Ιωάννης Σοφιανόπουλος ο οποίος εξέθεσε τι απόψεις της Κυβερνήσεως και είπε «εισαγωγικά», ότι «τα Δεκεμβριανά» ήταν «ομαδική ψυχώση» και «αφορούσαν πλέον τον ιστορικό του μέλλοντος». Ήταν μια καθαρά αγγλική άποψη. Το κεντρικό σύνθημα ήταν χειραψία, ζήτω οι Σύμμαχοι και «πάμε για άλλα».

 «Η Κυβέρνηση σας εκάλεσε να συσκεφθήτε άπό κοινού μετά των αντιπροσώπων της, περί του πώς θα καταπαύσει ο εμφύλιος σπαραγμός, δ όποιος από πολλού εκαλλιεργήθη, σιγά, σιγά ελάστησε καί τέλος από της 2 Δεκεμβρίου, ημέρας της στάσεως, απέδωκε τούς ολέθριους καρπούς του. Ποια είναι τα βαθύτερα αίτια της στασιαστικής ταύτης εκδηλώσεως απόκειται είς τόν Ιστορικόν νά διαγνώση και νά δώση είς αύτά τόν προσήκοντα άμερόληπτον χαρακτηρισμόν. Πάντως τό Εθνος πού έζησε τάς τραγικός ώρας τής στάσεως έχει μορφώσει ήδη τήν γνώμην του. Η Κυβέρνηση, δεν εννοεί να προβη είς ούδενός είδους συστηματική δίωξιν ή ομαδική προγραφήν οιουδήποτε πολίτου διά τα πολιτικά του φρονήματα, έστω καί έάν παρεπλανήθη καί παρεσύρθη είς τήν δίνην τής τελευταίας όμαδικής ψυχώσεως και έλαβε μέρος εις την στάσιν. Πράττουσα τουτο ή Κυβέρνησις δεν εννοεί να μη στηλίτευση δημοσία την αδικαιολόγητον αυτήν στάσιν. Επιθυμεί όμως να αποδείξει εις τούς στασιαστάς ότι, εκτιμώσα την ανάγκην της ταχείας είρηνεύσεως του τόπου, δεν μετέρχεται την εκ των κειμένων νόμων επιβεβλημένη αυστηρότητα».

Έτσι άρχισε η διάσκεψη τη Βάρκιζας. Η «εκ των κειμένων νόμων επιβεβλημένη αυστηρότητα», είχε πάει περίπατο. Για την αμνηστία, ο His master Voice, Σοφιανόπουλος είπε.

 « Άλλ' εάν τόση επιείκεια επιδεικνύει η Κυβέρνησις έναντι των στασιαστών αυτών καθ έαυτώ , εννοεί να εξαντλήσει ακεραίαν την αυστηρότητα της εναντίον όλων εκείνων οί όποιοι διέπραξαν θηριώδη εγκλήματα κοινού δικαίου, και παρέβησαν τούς στοιχειώδεις Ανθρωπιστικούς κανόνας περί των όποιων προβλέπουν αι Διεθνείς Συμβάσεις διά την διεξαγωγή του πολέμου. Εγκλήματα διαπραχθέντα με ανήκουστον θηριωδία, ημπορεί ενδεχομένως ο ιστορικός ή ο φιλόσοφος του μέλλοντος να τα αποδώσει εις την ομαδική ψύχωσιν των επαναστάσεων, άλλα δεν είναι δυνατόν νά τά αφήσει ατιμώρητα ο δρών πολιτικός, ο όποιος είναι υποχρεωμένος καί τήν εννοιαν του Κράτους νά προστατεύσει είς τό άκέραιον και τό σκληρώς δοκιμασθέν δημόσιον αίσθημα νά ικανοποίησει. Νομίζομεν δέ ότι ουδείς θα ήδύνατο νά υποστηρίξει τήν άτιμωρησίαν τοιούτων άδικημάτων, τά όποια καταισχύνουν τήν έποχήν μας διότι, τοιουτοτρόπως, θά καθίστατο ήθικώς άλληλέγγυος».

Ο Σιάντος απάντησε στις 3 Φεβρουαρίου και είπε:

 Ό κ. υπουργός τών Εξωτερικών μίλησε και για «θηριώδη έγκλήματα» πού έγιναν στη διάρκεια των γεγονότων του Δεκεμβρίου και που η Κυβέρνηση προτίθεται να τιμωρήσει αυστηρά. Η σχετική δήλωση δεν αποσαφηνίζει μέ ποιο τρόπο ή Κυβέρνηση σκέπτεται να απομονώσει αυτά τα εγκλήματα γιέ να τα τιμωρήσει. Κανένας φυσικά δεν μπορεί να επιδοκιμάσει τέτοιου είδους εγκλήματα αν, και όσα, έγιναν. Μά είμαστε υποχρεωμένοι να σημειώσουμε πώς ή απομόνωσή τους κατά τη γνώμη μας είναι αδύνατη και έτσι αν δεν γενικοποιηθεί ή κατάργηση των διώξεων κινδυνεύει νά δημιουργηθεί με τον τρόπο που εισηγείται η Κυβέρνηση και παρά τη θέλησή της, το μέσον για να διωχθεί ολόκληρη η πολιτική παράταξη. Μηνύσεις, συλλήψεις, προφυλακίσεις και ίσως άδικες καταδίκες για κοινά ποινικά αδικήματα θα αντικαταστήσουν τη δίωξη γιά «στάση». Με το πείσμα πού επικρατεί σήμερα και με την οξύτητα του διχασμού αυτή η αντικατάσταση όχι μόνο δεν είναι απίθανη, μα είναι πολύ εύκολη. "Έτσι ενώ ή Κυβέρνηση θέλει την πολιτική Ελευθερία, ή πολιτική ενέργεια ολοκλήρων κομμάτων και οργανώσεων θα παραλύσει, γιατί όλα τα στελέχη, τα μέλη και οι οπαδοί της θα κινδυνεύουν νά κλεισθούν στις φυλακές με μια πρόχειρη κατηγορία. Και τελικά όλες οί διακηρύξεις για τις λαϊκές ελευθερίες ουσιαστικά θα αποδειχθούν μάταιες. Έκτος απ’ αυτό δέν πρέπει νά λησμονεί ή Κυβέρνηση ότι ό τόσος θόρυβος πού σκόπιμα δημιουργήθηκε γύρω στά έγκλήματα πού αναφέρατε, δεν είναι ικανός νά καλύψει τα όσα, και είναι άπειρα, έγκλήματα και κακοποιήσεις και βασανιστήρια και παράνομες κατακρατήσεις και έξαφανίσεις σέ σημαντικό αριθμό, έχουν γίνει από την αντίθετη πλευρά και μάλιστα από τούς ίδιους ανθρώπους πού βασάνισαν και σκότωσαν έν ονόματι του Χίτλερ. "Ωστε και πρός εκείνη τήν κατεύθυνση θα γίνουν μηνύσεις και συλλήψεις και προφυλακίσεις. Έτσι, αν δεν τεθεί τέρμα στις διώξεις θα μπούμε σέ ενα κυκεώνα αλληλομηνύσεων πού θά συνταράξει τό Κράτος για πολύν καιρό και θά αυξήσει, αντί νά ελαττώσει τη σημερινή όξύτητα. Για αυτό εισηγούμαστε πρός τήν Κυβέρνηση τήν γενική κατάπαυση των διώξεων και ζητούμε ν' αντιμετωπισθεί με πολλή προσοχή και τόλμη αυτό τό ζήτημα πού κινδυνεύει νά γίνει τόσο επιζήμιο και από τήν άποψη τής πολιτικής ελευθερίας και άπό τήν άποψη της ειρήνευσης τής χώρας».

 Στις 4 και 5 Φεβρουαρίου αντηλλάγησαν μεταξύ των δυο αντιπροσωπειών οι ακόλουθες επιστολές για το ζήτημα της αμνηστίας :
 α) Ή έπιστολή τής Κυβερνητικής Αντιπροσωπείας: Άρ. 1102/15 πρός τούς κ. κ. Γεώργιον Σιάντον, Δημήτριον Παρτσαλίδην καί Ήλ. Τσιριμώκον .
«Κύριοι, Κατά τήν χθεσινήν συνεδρίασιν συζητουμένου του θέματος τής μή διώξεως των συμμετασχόντων εις τήν τελευταία στασιαστική έκδήλωση του Δεκεμβρίου παρελθόντος έτους διεπιστώθη πλήρης αντίθεσις άντιλήψεων μεταξύ των δύο άντιπροσωπειών. Η Κυβέρνησις ύπέβαλεν δι ήμών σχέδιον διά του οποίου παρείχετο άμνηστεία του πολιτικού αδικήματος καί διησψαλίζετο κατά τόν πλέον ικανοποιητικόν τρόπον η μη δίωξις οιουδήποτε διά μόνον το γεγονός της συμμετοχής του είς τήν στάσιν. Σύμφωνα άλλωστε καί πρός τάς κατ’ έπανάληψιν γενομένας δηλώσεις της, περιω-ρίζετο εις διώξεις μόνον είς τά άδικήματα Κοινού Ποινικού Δικαίου, ώς καί τάς παραβάσεις τών Διεθνών Κανόνων διεξαγωγής του πολέμου. Αντιθέτως παρ’ ύμών προεβλήθη ρητή καί απερίφραστος ή άξίωσις αναπτυχθείσα διά μακρών περί παροχής γενικής αμνηστίας εις τούς συμμετασχόντας είς τήν στάσιν, άνευ ουδεμιάς διακρίσεως πολιτικού ή κοινού εγκλήματος, τουθ' όπερ θα είχε ώς αποτέλεσμα τήν ατιμωρησία πρωτοφανών αγρίων έγκλημάτων. Πέραν δέ τούτου, έθεωρήθη ύφ' υμών ή αποδοχή τής άξιώσεώς σας, ώς προϋπόθεση της συζητήσεως και λύσεως του ζητήματος του αφοπλισμού καί των λοιπών ζητημάτων. Σας εδηλώσαμεν και χθες, δηλώνομε δέ και σήμερον κατόπιν συμφώνου γνώμης τής Κυβερνήσεως ότι ή τοιαύτη άξίωσις ύμών είναι άπολύτως άπαράδεκτος. Μετά τιμής I. ΣΟΦΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ I. ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ ΠΕΡ. ΡΑΛΛΗΣ

 β) Άπάντησις τής Αντιπροσωπείας του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ: 

Κύριοι Υπουργοί, Απαντούμε στό χθεσινό έγγραφό σας, ύπ' άριθ. 1102/15. Αναπτύξαμε προφορικά στή σχετική συνεδρίασή μας τούς λόγους διά τούς όποιους πιστεύομεν πώς τό μέτρο πού εισηγήθηκε ή Κυβερνητική Αντιπροσωπεία στο ζήτημα τών διώξεων περικλείει Αναπόφευκτους κινδύνους διά τήν πολιτική Ελευθερία και για τήν ειρήνευση της Χώρας. Έφ’ όσον όμως ή Κυβέρνησις εμμένει είς τήν άποψίν της, ή αντίστροφη επιμονή στην ορθή γνώμη μας θά οδηγήσει σέ ρήξη πού, ανεξάρτητα από τήν ευθύνη, θά όδηγήση τόν τόπο σέ συμφορά. Γιά τόν λόγον αυτό δεχόμαστε νά λυθεί τό ζήτημα των διώξεων μέ βάση τήν αρχή πού έθεσεν ή Κυβερνητική Αντιπροσωπεία καί μέ τή θέσπιση εγγυήσεων ικανών νά περιορίσουν τούς κινδύνους πού σας έχομεν έκθέσει. Με τιμη ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΙΑΝΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΗΣ ΗΛΙΑΣ ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ

Τελικά το άρθρο 3 της Βάρκιζας ανέφερε:

 ΑΜΝΗΣΤΕΙΑ 

«Αρθρον 3. Άμνηστεύονται τά πολιτικά άδικήματα τά τελεσθέντα άπό της 3 Δεκεμβρίου 1944 μέχρι της ύπογραφής του παρόντος. Εξαιρούνται της αμνηστίας τά συναφή κοινά άδικήματα κατά της ζωής καί της περιουσίας, τά όποια δεν ήσαν άπαραιτήτως αναγκαία διά τήν έπιτυχίαν του πολιτικού αδικήματος. Ό σχετικός Νόμος θά δημοσιευτεί άμα τή ύπογραφή της παρούσης συμφωνίας. Εξαιρούνται της άμνηστείας ‘οσοι υπόχρεοι εις παράδοσιν τών όπλων, είτε ανήκοντες εις τάς Οργανώσεις του ΕΛΑΣ, της Εθνικής Πολιτοφυλακής καί του ΕΛΑΝ, δέν παραδώσουν ταύτα μέχρι της 15 Μαρτίου 1945. Ή τελευταία αυτή διάταξις περί έξαιρέσεως έκ της άμνηστείας μετά τήν διαπίστωσιν ότι ό άφοπλισμός του ΕΛΑΣ έπραγματοποιήθη, μή έχουσα πλέον δικαιολογητικόν λόγον, θά καταργηθεί. Εγγυήσεις καί λεπτομέρειαι της παρεχομένης άμνηστείας άναγράφονται εις τό προσηρτημένον τω παρόντι σχέδιον νόμου».

Η φράση «τα άδικήματα κατά της ζωής καί της περιουσίας, τά όποια δεν ήσαν άπαραιτήτως αναγκαία διά τήν έπιτυχίαν του πολιτικού αδικήματος», ηταν η βάση της υπεράσπισης το ΚΚΕ στη δίκη για το άσυλο της Κοκκινιάς, (που καταδικάστηκε και ο αιματοβαμμένος ποδοσφαιριστής, όπου υποστήριξαν ότι οι εκτελέσεις εκεί ησαν απολύτως απαραίτητες για τον «σκοπό».

Στις 12 Φεβρουαρίου 1945, είς τάς 4.30' π.μ. αί δύο Άντιπροσωπείες κατέληξαν σε όριστική συμψωνία και ύπέγραψαν τό πρωτόκολλον: Επί τη ύπογραφή του πρωτοκόλλου ο πρόεδρος της Διασκέψεως καί υπουργός τών Εξωτερικών κ. I. Σοφιανόπουλος είπε :

 Ζήτω ή Μεγάλη Βρεττανία !Ζήτω οί Σύμμαχοι ! 

Ακολούθως έλαβε τόν λόγον ό άρχηγός τής Αντιπροσωπείας του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ κ. Γ. Σιάντος, ειπών :
Ζήτω ή Ελλάς ! Ζήτω οί Σύμμαχοι !

 Έν τέλει ό Βρεττανός Υπουργός επί των Μεσογειακών Υποθέσεων κ. Χάρολντ Μάκμίλλαν, όστις μετά του Πρεσβευτού της Μεγάλης Βρεττανίας κ. Λήπερ είχε παραστεί είς τήν τελευταίαν σύσκεψιν τών Αντιπροσωπειών, είπε τά έξής: «Είναι μεγάλη τιμή γιά τόν κ. Πρέσβυν και έμέ νά παριστάμεθα είς τό τέλος των έργασιών σας και νά διαπιστώσωμεν ότι αύται στέφονται ύπό έπιτυχίας. Είλικρινώς έλπίζουν όλοι οί συμπατριώται μας ότι τούτο θά είναι ή άπαρχή μιας νέας μεγάλης περιόδου είς τήν ενδόξο ίστορίαν τής Ελλάδος. Έπί μακράν σειράν έτών φίλοι και σύμμαχοι ή Ελλάς και ή Μεγάλη Βρεττανία έχομεν συμμερισθεί είς τό παρελθόν πολλάς δυσκολίας, πολλάς λύπας, πολλάς ήττας. Συμμεριζόμεθα τώρα τό ευτυχές μέλλον, τό όποιον ώς έλπίζομεν άνοίγεται ένώπιον των δύο χωρών.Θά ένθυμούμεθα έπί μακρόν τήν ίστορικήν αύτήν στιγμήν και δύνασθε νά είσθε βέβαιοι ότι ή Κυβέρνησίς μας και ό λαός μας θά βοηθήσουν μέ κάθε δυνατόν τρόπον τήν άναγέννησιν του Ελληνικού λαού. Ζήτω ή Ελλάς