Μαντζικέρτ

Του Φαήλου Μ. Κρανιδιώτη

Μετά το Μαντζικέρτ και την αιχμαλωσία του Ρωμανού Διογένη από τους λεηλάτες κατσαπλιάδες του Αλπ Αρσλάν άρχισε η κατρακύλα της Αυτοκρατορίας. Ο Σπύρος Βρυώνης στο μνημειώδες έργο του «Η παρακμή του Μεσαιωνικού Ελληνισμού και η διαδικασία εξισλαμισμού στη Μικρά Ασία» περιγράφει την αποσύνθεση του Ελληνισμού, που ακολούθησε, στην ανατολική όχθη της Ελληνικής Λίμνης και την ενδοχώρα της.
Η μακρά σύγκρουση γραφειοκρατίας και στρατιωτικών και κυρίως η προδοσία των Δυνατών, της αριστοκρατίας, που για να διατηρήσει τα προνόμια και τις γαιοκτησίες της και να επικρατήσει στην πολιτική εξουσία, αδίστακτα πρόδωσε τον Αυτοκράτορα της, την πίστη της, το Λαό της, έφτασε ως την εγκατάλειψη στο πεδίο της μάχης του πρόμαχου Ηγέτη από τους Άρχοντες και στην λιποταξία ολόκληρων μονάδων.
Οι χρονικογράφοι αναφέρουν από κει και πέρα κι ένα νέο είδος πληθυσμού, τους μιξοβάρβαρους. Ήσαν το προϊόν του δοσιλογισμού της αριστοκρατίας και των παρατρεχάμενων. Ελληνόφωνοι που υπηρετούσαν τους Σελτζούκους, οι οποίοι είχαν δημιουργήσει ακόμη κι Ελληνική Υπηρεσία, με περίεργα ονόματα, μισά τουρκικά, μισά ελληνικά, άλλοι ακόμη τύποις χριστιανοί, άλλοι μουσουλμάνοι, ανέλαβαν κάθε είδους ρόλο στον μηχανισμό της υποταγής και της τουρκικής επέκτασης. Από αριστοκράτες διοικητές που παρέδιδαν αμαχητί κάστρα για να πάρουν αλλού γαιοκτησίες ως υποτελείς του Σουλτάνου, ως μικροκαθάρματα που για την επιβίωση τους και την εξασφάλιση προνομίων έναντι των ραγιάδων, γίνονταν πρόθυμοι «ταγματασφαλίτες», διερμηνείς, έστω και ιπποκόμοι του κατακτητή.
Η αποδομητική δράση των Δυνατών, των «νταβαντζήδων» της εποχής, πριν μαχαιρώσουν πισώπλατα τον Αυτοκράτορα τους, κάνουν σουνέτι και φορέσουν σαρίκι, πρώτα διέλυσε την ραχοκοκκαλιά της κοινωνίας, την τάξη των μικρών και μεσαίων αγροτών, απ’ όπου στρατολογούνταν οι ισχυροί Στρατοί των Θεμάτων. Ευτέλισαν το φρόνημα και την νομιμοφροσύνη των μικρών ανθρώπων, διέσπασαν την κοινωνική και ηθική συνοχή της Ελληνικής Ανατολής.
Όπου προσκύνησε η αριστοκρατία, ακολούθησαν κι οι απονευρωμένες μάζες των χωρικών και των επαγγελματιών.
Υπήρχε λοιπόν και τότε μια τάξη από γραφειοκράτες και «αριστοκράτες», που είχε συμφέροντα ξεχωριστά κι αντίθετα από το Λαό και την Πατρίδα. Του στρατιωτικού Μαντζικέρτ προηγήθηκαν τα Μαντζικέρτ στην οικονομία, στον κοινωνικό ιστό, στο φρόνημα. Της προδοσίας στο πεδίο της μάχης προηγήθηκε η εσωτερική κατάρρευση της κοινωνίας.