Η Μετανάστευση διαβρώνει το Κοινωνικό Κράτος.

Του κ. Αστ. Χουλιάρα,
αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Γεωγραφίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.

Γιατί η Ευρώπη διαθέτει ένα πιο αναπτυγμένο κοινωνικό κράτος από τις Ηνωμένες Πολιτείες;
To ερώτημα αυτό απασχολεί τους κοινωνικούς επιστήμονες για περισσότερο από έναν αιώνα.
Στην δεκαετία του ’70, ο αμερικανός κοινωνιολόγος Seymour Martin Lipset μίλησε για την «αμερικανική εξαίρεση» (American exceptionalism), αναζητώντας τα αίτια της διαφοράς στις κοινωνικές παροχές σε ιστορικούς και πολιτικούς παράγοντες.

Ωστόσο μέχρι πρόσφατα απουσίαζε μια συστηματική μελέτη που να βασίζεται σε ποσοτικά στοιχεία.
Οι Alberto Alesina και Edward L. Glaser, δύο οικονομολόγοι του Πανεπιστημίου του Harvard, φαίνεται να καλύπτουν αυτό το κενό.
Σ’ ένα βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε και στα ελληνικά με τον τίτλο «Η καταπολέμηση της φτώχειας στις ΗΠΑ και την Ευρώπη» προσφέρουν πειστικές απαντήσεις και προβαίνουν σε μερικές εξαιρετικά ενδιαφέρουσες προβλέψεις που θα έπρεπε να προβληματίσουν την ευρωπαϊκή (συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής) αριστερά αλλά και τους πάσης ιδεολογικής απόχρωσης υποστηρικτές του κοινωνικού κράτους στην Ευρώπη .
Σύμφωνα με τους...δύο καθηγητές, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι διαφορές στην κοινωνική στήριξη ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη είναι εντυπωσιακές. Ενώ οι δημόσιες δαπάνες στις ΗΠΑ ανέρχονται στο 30% του ΑΕΠ, στην ηπειρωτική Ευρώπη ξεπερνούν το 45% (στη Σκανδιναβία είναι πάνω από 50%). Ακόμη, οι συντελεστές του φόρου εισοδήματος είναι πολύ πιο προοδευτικοί στην Ευρώπη ενώ οι ρυθμίσεις στην αγορά εργασίας είναι πολύ λιγότερο ευνοϊκές για τους αμερικανούς εργαζόμενους.
Για τους Alesina και Glaser ο σημαντικότερος λόγος για αυτές τις διαφορές είναι ο φυλετικός και εθνοτικός κατακερματισμός των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ο πολυεθνοτικός χαρακτήρας της Αμερικής ανέκαθεν «μπέρδευε» αν δεν διέλυε τις κλασικές ταξικές αντιθέσεις. Για παράδειγμα ένας έλληνας εργάτης στο Σαιντ Λιούις ένιωθε πρώτα «Έλληνας» και μετά «εργάτης» και έβλεπε τους νέους μετανάστες από άλλες χώρες με την ίδια εχθρότητα που αντιμετώπιζε τους καπιταλιστές.
Έτσι στις ΗΠΑ ποτέ δεν αναπτύχθηκε ένα ενιαίο και ισχυρό εργατικό κίνημα. Σήμερα, σε γενικές γραμμές, οι χώρες με τις μικρότερες φυλετικές διαιρέσεις δαπανούν περισσότερα για κοινωνικές παροχές. Στη Σουηδία, με εθνοτική ομοιογένεια 95%, είναι πολύ δυσκολότερο να ταυτιστούν οι φτωχοί με κάποια φυλετικά χαρακτηριστικά.
Οι δύο καθηγητές αναφέρονται στην ευρύτερη βιβλιογραφία για τις κοινωνικές προκαταλήψεις που υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι τείνουν να είναι περισσότερο εχθρικοί απέναντι σε ανθρώπους που θεωρούν διαφορετικούς, δηλαδή «απέναντι σε ανθρώπους που ορίζονται ως μέλη κάποιας εξωτερικής ομάδας στη βάση κάποιας προφανούς διάστασης» (σελ. 215).
Ωστόσο οι Alesina και Glaser δεν υιοθετούν πλήρως αυτή την άποψη. Δίνουν περισσότερη σημασία στο γεγονός ότι οι εθνοτικές διαφοροποιήσεις μπορούν να χειραγωγηθούν σχετικά εύκολα από ευρηματικούς πολιτικούς που θέλουν να αποτρέψουν αναδιανεμητικές πολιτικές. Αυτό συνέβη στις ΗΠΑ, όπου οι λευκοί πολιτικοί κατάφεραν να πείσουν τους όχι τόσο πλούσιους λευκούς ψηφοφόρους ότι η αναδιανομή ευνοεί τις εθνοτικές μειονότητες και κατάφεραν να δημιουργήσουν ευρύτατες συμμαχίες κατά των κοινωνικών παροχών. «Με άλλα λόγια», συμπεραίνουν οι δύο συγγραφείς, «κάποιοι φτωχοί λευκοί είναι πρόθυμοι να ψηφίσουν ενάντια σε μια αναδιανομή που θα τους ευνοούσε, επειδή από φυλετική εχθρότητα θέλουν να εμποδίσουν τους μαύρους να κερδίσουν την ίδια αναδιανομή» (σελ. 344). Ο εθνοτικός κατακερματισμός της εργατικής τάξης στις ΗΠΑ εμπόδισε το σχηματισμό ενός ισχυρού σοσιαλιστικού κόμματος.
Ταυτόχρονα επηρέασε αποφασιστικά και τη χωρική κατανομή των κοινωνικών δαπανών. Σήμερα, οι κοινωνικές παροχές είναι λιγότερο γενναιόδωρες στις αμερικανικές πολιτείες που έχουν την υψηλότερη αναλογία μειονοτήτων !
Οι δύο αμερικανοί καθηγητές προβλέπουν ότι αν η Ευρώπη γίνει λόγω μετανάστευσης πιο ετερογενής, οι εθνοτικές διαιρέσεις θα χρησιμοποιηθούν για να αμφισβητηθεί το γενναιόδωρο κοινωνικό κράτος. Αυτή είναι μια πρόβλεψη-κόλαφος για την ευρωπαϊκή (και κυρίως την ελληνική ) αριστερά.
Οι δύο αμερικανοί καθηγητές αφήνουν ξεκάθαρα να φανεί ότι η ταυτόχρονη υποστήριξη της πολύ-πολιτισμικότητας και των υψηλών κοινωνικών δαπανών είναι τελείως αντιφατική.
Η μελέτη της «αμερικανικής εξαίρεσης» οδηγεί στο – θλιβερό - συμπέρασμα ότι η μετανάστευση μπορεί να εξελιχθεί στο βασικό παράγοντα υπονόμευσης του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους.